مریم محمدپور : کارشناس M&V
در سال‌های اخیر، توجه به موضوع تغییرات وضعیت آب و هوایی و تلاش‌های گسترده در راستای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای افزایش قابل توجهی یافته است. درواقع بیش از 70 کشور جهان متعهد شده‌اند تا سال 2050 میلادی، به سمت انتشار خالص صفر گازهای گلخانه‌ای حرکت نمایند. نحوه اجرایی نمودن تعهدات بخش‌های دولتی و خصوصی به منظور کنترل گرمایش زمین از اهمیت زیادی برخوردار است.
قیمت موثر کربن یکی از ابزارهایی است که می‌تواند به کشورها و شرکت‌های جهان کمک کند تا اقتصاد و زنجیره تامین را کربن‌زدایی نمایند. در گزارش اخیر منتشر شده توسط پرسنل بانک جهانی، وضعیت و روند قیمت‌گذاری کربن در سال 2020 تبیین شده است. در این گزارش، قیمت‌گذاری کربن اشاره به ابتکاراتی دارد که یک قیمت صریح را بر روی انتشار گازهای گلخانه‌ای اعمال می‌کند که این قیمت بصورت یک واحد پولی بر تن معادل کربن دی‌اکسید بیان می‌شود.
این ابتکارات شامل مواردی همچون مالیات کربن[1] و یا سیستم تجارت آلاینده‌ها[2] (ETS) باشند. در شکل (1) نمایی از کشورهای مختلف جهان بصورت رنگ‌آمیزی شده نشان داده شده است که هر رنگ نشان‌دهنده وضعیت آن کشور در راستای اعمال سیاست‌های مالیات کربن و یا ETS می‌باشد. به عنوان مثال همانطور که در این شکل مشاهده می‌شود، در کشور سوئد هر دو سیاست مالیات کربن و ETS اعمال شده یا برای اجرای آن‌ها برنامه‌ریزی شده در حالیکه در استرالیا تنها روش ETS اعمال شده یا برای اجرای آن برنامه‌ریزی شده است [1].
بر اساس این گزارش، قیمت کربن در نواحی مختلف جهان از کمتر از 1 دلار آمریکا بر تن معادل CO2 تا 119 دلار آمریکا بر تن معادل CO2 متغیر بوده اما تقریبا نیمی از قیمت‌های ارائه شده کمتر از 10 دلار آمریکا بر تن معادل CO2 می‌باشند. در شکل (2-الف) قیمت‌گذاری کربن در مناطق مختلف جهان ارائه شده است.
همانطور که در این شکل مشاهده می‌شود، در کشور سوئد با به کارگیری سیاست مالیات کربن، قیمت کربن 119 دلار آمریکا بر تن معادل CO2 بوده که بیشترین قیمت کربن در بین کشورهای جهان می‌باشد. همچنین در شکل (2-ب) نیز نمای بزرگنمایی شده از کشورهای با قیمت کربن کمتر از 28 دلار آمریکا بر تن معادل CO2 ارائه شده است. همانطور که در این شکل مشاهده می‌شود، در کشورهای دانمارک و پرتغال مالیات کربن حدود 26 دلار آمریکا بر تن معادل CO2 اعمال شده در حالی که در کشورهای اوکراین، مکزیک و لهستان مالیات کربن کمتر از 1 دلار آمریکا بر تن معادل CO2 اعمال شده است. اطلاعات ارائه شده در شکل (2) در جدول (1) نیز بصوت شفاف‌تر ارائه شده‌اند ]1[. بر اساس اطلاعات ارائه شده در گزارش بانک جهانی می‌توان گفت که متوسط قیمت جهانی کربن حدود 20/11 دلار آمریکا بر تن معادل CO2 می‌باشد [2].
شکل (1) نمایی از سیاست‌های قیمت‌گذاری کربن به کار گرفته شده در کشورهای جهان در سال 2020 میلادی [1]
شکل (2) قیمت کربن در مناطق مختلف جهان در سال 2020 میلادی [1]
جدول (1) قیمت کربن در کشورهای مختلف جهان در سال 2020 میلادی [1]
|
کشور، ناحیه یا استان |
سیاست قیمت‌گذاری کربن |
قمیت کربن (دلار آمریکا بر تن معادل CO2) |
|
سوئد |
مالیات کربن |
119 |
|
سوئیس |
مالیات کربن |
99 |
|
لیختن اشتاین |
مالیات کربن |
99 |
|
فتلاند (سوخت‌های حمل و نقل) |
مالیات کربن |
68 |
|
فتلاند (سایر سوخت‌های فسیلی) |
مالیات کربن |
58 |
|
نروژ (حد بالاتر) |
مالیات کربن |
53 |
|
فرانسه |
مالیات کربن |
49 |
|
کره |
ETS |
33 |
|
ایسلند (سوخت‌های فسیلی) |
مالیات کربن |
30 |
|
ایرلند (سوخت‌های حمل و نقل) |
مالیات کربن |
28 |
|
بریتیش کلمبیا |
مالیات کربن |
28 |
|
دانمارک (سوخت‌های فسیلی) |
مالیات کربن |
26 |
|
پرتغال |
مالیات کربن |
26 |
|
دانمارک (F-gases) |
مالیات کربن |
22 |
|
ایرلند (سایر سوخت‌های فسیلی) |
مالیات کربن |
22 |
|
آلبرتا |
ETS |
21 |
|
جزیره پرنس ادوارد |
مالیات کربن |
21 |
|
اسلوونی (سوخت‌های فسیلی) |
مالیات کربن |
19 |
|
سوئیس |
ETS |
19 |
|
اتحادیه اروپا |
ETS |
19 |
|
اسپانیا |
مالیات کربن |
16 |
|
کبک |
ETS |
15 |
|
کالیفرنیا |
ETS |
15 |
|
نیوفاندلند و لابرادور |
مالیات کربن |
14 |
|
نیوزلند |
ETS |
14 |
|
نواحی شمال غربی کانادا |
مالیات کربن |
14 |
|
پکن |
ETS |
12 |
|
استرالیا |
ETS |
10 |
|
لتونی |
مالیات کربن |
10 |
|
ایسلند (F-gases) |
مالیات کربن |
9 |
|
ماساچوست |
ETS |
8 |
|
آفریقای جنوبی |
مالیات کربن |
7 |
|
آرژانتین (بیشتر سوخت‌های گازی) |
مالیات کربن |
6 |
|
ناحیه سایتما |
ETS |
6 |
|
توکیو |
ETS |
6 |
|
چونگ کینگ |
ETS |
5 |
|
ایالات RGGI |
ETS |
5 |
|
شانگهای |
ETS |
5 |
|
شیلی |
مالیات کربن |
5 |
|
کلمبیا |
مالیات کربن |
4 |
|
گوانگ‌دونگ |
ETS |
4 |
|
هوبئی |
ETS |
4 |
|
سنگاپور |
مالیات کربن |
4 |
|
نروژ (حد پایین‌تر) |
مالیات کربن |
3 |
|
تیانجین |
ETS |
3 |
|
ژاپن |
مالیات کربن |
3 |
|
مکزیک (حد بالاتر) |
مالیات کربن |
2 |
|
شنژن |
ETS |
2 |
|
استونی |
مالیات کربن |
2 |
|
آرژانتین (نفت کوره ، زغال سنگ معدنی و کک نفتی) |
مالیات کربن |
1 |
|
فوجیان |
ETS |
1 |
|
قزاقستان |
ETS |
1 |
|
اوکراین |
مالیات کربن |
کمتر از 1 |
|
مکزیک (حد پایین‌تر) |
مالیات کربن |
کمتر از 1 |
|
لهستان |
مالیات کربن |
کمتر از 1 |
همچنین در شکل (3)، تغییرات قیمت کربن (دلار بر تن معادل کربن) در دهه اخیر، در برخی از کشورهای جهان با سیاست قیمت‌گذاری ETS، نشان داده شده است. مطابق با این شکل، روندهای پایدار و نوسانات کوتاه مدت در همه سیستم‌ها در دهه اخیر مشاهده شده که در واقع توسط کمبودهای فعلی و انتظارات آینده هدایت شده‌اند [3]
شکل (3) تغییرات قیمت کربن در دهه اخیر در برخی کشورهای جهان [3]
به نظر می‌رسد در ایران هنوز نرخ معینی برای قیمت کربن مشخص نشده؛ زیرا در هیچ‌یک از مراجع بررسی شده قیمت کربن در ایران ارائه نشده است. همچنین بر اساس بررسی‌ها، مشاهده شد که در مطالعات انجام شده در ایران از میانگین جهانی به منظور انجام محاسبات استفاده می‌گردد. به عنوان مثال در مطالعه یوسفی و همکاران [4]، به منظور بررسی اثر استفاده از انرژی باد بر کاهش هزینه‌های ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای، از میانگین قیمت جهانی پیش‌بینی شده برای کربن در سال 2030 در سه سناریوی قیمت کم (25 دلار بر تن کربن معادل)، قیمت متوسط (35 دلار بر تن کربن معادل) و قیمت بالا (53 دلار بر تن کربن معادل) استفاده شده است. البته شایان ذکر است که در مطالعه فرازمند و همکاران [5]، هزینه اجتماعی کربن[3] در ایران در سال 1395 منتهی به دوره 5 ساله تا سال 1400 حدود513891/232 ریال بر تن CO2 برآورد شده است.
ذکر این نکته ضروری است که هزینه اجتماعی نشان‌دهنده هزینه‌های اقتصادی و ارزش پولی خسارت ناشی از انتشار یک تن کربن اضافه بوده و در حالت بازار ایده‌آل و محاسبات کامل هزینه اجتماعی، این هزینه می‌تواند به عنوان معیاری برای تعیین مالیات کربن مورد استفاده قرار گیرد. همچنین در مطالعه ازگلی و همکاران [6]، به دلیل عدم وجود داده برای مالیات کربن در ایران، سهم ایران در انتشار گازهای گلخانه‌ای با کشورهای دیگر مقایسه شده و بر اساس مالیات کربن کشورهای مشابه از نظر انتشار گازهای گلخانه‌ای، مالیات کربن در ایران نیز تخمین زده شده است. بر اساس اطلاعات ارائه شده در این پژوهش، سهم ایران از انتشار CO2 در کل جهان % 1/8 است که تقریبا مشابه با کشور استرالیا است. بر این اساس در این پژوهش مالیات کربن در ایران برابر با مقدار مالیات کربن در کشور استرالیا (10 دلار بر تن معادل CO2) در نظر گرفته شده است.
منابع و مراجع
World Bank Group. State and Trends of Carbon Pricing 2020. Washington DC , 2020.
https://carboncreditcapital.com/value-of-carbon-market-update-2020/. [Online]
International Carbon Action Partnership. Emissions Trading Worldwide: Status Report 2020. Berlin : ICAP, 2020.
Worldwide Development of Wind Energy and CO2 Emission Reduction. Yousefi, H., Abbaspour, A., Seraj, H.R. 1, 2019, Environmental Energy and Economic Research, Vol. 3.
برآورد هزینه اجتماعی کربن در ایران: مفاهیم و نتایج مدل DICE-2016R و رویکردهای جایگزین. فرازمند، حسن، صلاح منش، احمد، اندایش، یعقوب، رضایی، محمدرضا. 1398, نشریه علمی (فصلنامه) پژوهش ها و سیاست های اقتصادی.
Feasibility Study of Using Renewable Energies in the Water and Wastewater Industry (Case Study: Tehran Water and Wastewater Company). Ozgoli, E., Noorollahi, Y., Arjmandi, R., Mohammadi, A. 4, 2020, Journal of Renewable Energy and Environment, Vol. 7, pp. 21-29.
[1] Carbon Tax
[2] Emissions Trading System
[3] Social Carbon Cost
