محمد میرزائی- رئیس امور بهینه سازی در تاسیسات و تجهیزات
محمد رحمانی پناه - کارشناس ارشد بهینه سازی انرژی در تاسیسات
سیستم مدیریت ساختمان(BMS: Building Management System) سامانه‌ای است که با نظارت هوشمند بر فعالیت‌های ساختمان و با توجه به تغییرات شرایط محیطی هرگاه لازم باشد تنظیم‌ها و تغییرات لازم را به شکل خودکار اعمال می‌کند.باز و بسته شدن در‌ها و پنجره‌ها، کارکرد سیستمهای روشنایی، سیستمهای سرمایشی و گرمایشی و تهویه مطبوع،وضعیت پرده اتاق‌ها، روشن/خاموش‌شدن سیستمهای صوتی/تصویری و ... ازجمله فعالیت‌هایی هستند که می‌توانند به کمک این سامانه و با توجه به کاربری ساختمان (مسکونی، اداری، تجاری، بیمارستان و ...) کنترل شوند. به ساختمانی که مجهز به سیستم مدیریت ساختمان (BMS) باشد ساختمان هوشمندمی‌گویند. استفاده از این سامانه به افراد ساکن در ساختمان هوشمند امکان استفاده کاراتر از تجهیزات و احساس امنیت و آسایش بیش‌تر میدهد و هم‌زمان میتواند موجب صرفهجویی انرژی گردد.در سیستم مدیریت ساختمان بسیاری از کارهایی که ساکنان از روی عادت و به‌شکلناخوداگاه و غیرارادی انجام می‌دهند،به کمک سامانه‌های هوشمند انجام می‌شود که باعث صرفهجویی در زمان و هزینه نیروی انسانی شده و هم‌زمان کاهش مصارف و هزینه‌های انرژی، کاهش خطاپذیری و افزایش اثربخشی سیستم را به دنبال دارد. با به‌کارگیری حس‌گرهای گوناگون در بیرون و درون ساختمان و به‌کارگیری یک سیستم یک‌پارچه میتوان به‌شکل لحظه‌ای کنترل تمامی شرایط آسایشی و امنیتی را در اختیار داشت و از آن‌ها برای رسیدن به شرایط ایده‌آل استفاده کرد.
سیستم مدیریت ساختمان گروه تجهیزات زیر را کنترل می‌کند:
- سیستمهای قدرت (شامل سیستمهای ذخیره انرژی الکتریکی و تامین برق اضطراری)
- سیستم تامین روشنایی (تجهیزات روشنایی)
- سیستم تامین گرمایش و سرمایش و تهویه مطبوع (HVAC)
- سیستمهای ایمنی و بازدید (شامل بازرسی و دید مکان‌های مختلف باسیستم مدار بسته و سیستم اعلام سرقت و ...)
- تنظیم دست‌رسی‌ها
- سیستم آتش‌نشانی (شامل اعلام و اطفای حریق)
- کنترل آسانسورها و بالابرها
- سیستم آب‌رسانی (تنظیم دبی و فشار آب نقاط گوناگون، قطع و وصل جریان آب هنگام نیاز، کنترل آبیاری فضای سبز و ...)
- و موارد دیگری که بسته به کاربری ساختمان و نیاز و خواست کاربر میتواند در سیستم گنجانده شود.
سیستم مدیریت انرژی ساختمان (BEMS: Building Energy Management System) در حقیقت زیرمجموعهای از سیستم مدیریت ساختمان (BMS) است، با این تفاوت که هدف آن بیش‌تر مدیریت انرژی ساختمان استکه توجه و تمرکز ویژهای به مصارف انرژی، تجهیزات انرژیبر و کنترل آن‌ها دارد. در این سامانه هم ممکن است دستگاههای اندازهگیری مصرف انرژی به‌کار گرفته شوند و برای کنترل و کاهش مصرف انرژی (برای نمونه کنترل دیماند مصرفی یا کنترل روشنایی ساختمان و ...) یک سری اندازه‌گیری‌ها و گزارشات تهیه و فرمان‌های کنترل لازم به شکل هوشمند صادر شود.
سیستمهای سرمایشی و گرمایشی شامل:1) تجهیزات مرکزی مانند چیلر، دیگ آب‌گرم، پمپهای سیستم، برج خنککن و ... که در موتورخانه هستند و2) تجهیزات محلی مانندفنکوئلها، کولرهای پنجرهای و هواسازها هستند. به کمک سیستم مدیریت ساختمان میتوان تجهیزات مرکزی را در زمان‌های مشخص و از راه دور روشن/خاموش کرد و یامتناسب با تغییرات شرایط محیطی تغییرات لازم مورد نیاز را اعمال کرد و یادمای اتاق‌ها را به‌شکل هوشمند کنترل و در نبود افراد تجهیزات را خاموش کرد.
سیستمهای جدید و پیش‌رفته‌تر مانند بویلرهای چگالشی، سیستمهای خورشیدی، سیستمهای تولید هم‌زمان برق و حرارت (CHP)و ... که خود دارای سیستم کنترل جداگانه هستند را هم میتوان به سادگی با سامانه سیستم مدیریت ساختمان هماهنگ و یک‌پارچه کرد و کارایی و بازده‌شان را به شکل چشم‌گیری افزایش داد و میزان صرفهجویی را بالا برد.
برخی از اهداف سیستم مدیریت هوشمند ساختمان به این ترتیب است:
- ایجاد محیطی مطلوب با سطح آسایش بالا برای افراد ساکن و حاضر در ساختمان
- پایش تغییرات شرایط محیطی و اعمال خودکار تنظیمات و تغییرات متناسب با آن در کارکرد تجهیزات
- استفاده بهینه از تجهیزات و تاسیسات و افزایش عمر مفید آن‌ها
- الویت‌بندی مصرف برای شرایط پیش‌بینی‌نشده و اضطراری
- تشخیص زود هنگام هرگونه مشکل در تجهیزات و تاسیسات ساختمان
- راهبری و نگهداری علمی و برنامه‌ریزی‌شده (Preventive Maintenance)
- کاهش چشم‌گیر هزینه‌های نگهداری و تعمیر تاسیسات و تجهیزات و صرفهجویی در مصرف انرژی
- هماهنگ و یک‌پارچه‌سازی تمام تجهیزات و تاسیسات و از بین‌بردن امکان هرگونه تداخل و تاثیر متقابل
- فراهم ساختن نظارت و کنترل دائم با امکان برنامه‌ریزی و زمان‌بندی دل‌خواه و اعمال کنترل از راه دور
- امکان مدیریت بار مصرفی در زمان‌های مختلف و برنامه‌ریزی برای کارکرد مناسب زمانی تجهیزات (پیک‌سایی)
- امکان گزارش‌گیری آماری از شرایط محیطی و عملکرد تجهیزات و تاسیسات برای تجزیه‌وتحلیل و بهبود کارایی سیستم
- امکان تفکیک مصرف و هزینه‌های آب، برق، گاز و ... برای هر واحد و کاربر ساختمان
هرچند پیاده‌سازی، اجرا و راهبری سیستم مدیریت انرژی ساختمان نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه به‌نسبت بالا و افزایش هزینه‌های ساخت ساختمان است اما میزان صرفهجویی که از اجرای این سیستم در هزینه‌های جاری ساختمان به دست می‌آید به اندازه‌ای است که در مدت کوتاهی هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه جبران و سود درازمدت به همراه سطح بالاتری از آسایش را برای ساکنان به همراه خواهد داشت.
