نويسنده: علي خدا مرادي
در سالهای اخیر صنعت حمل و نقل هوایی به سرعت پیشرفت کرده و طراحی آنها به سمت کارائی بالاتر در تمامی زمنیه ها حرکت کرده است. توجه به مسائل ایمنی، پروازهای بلندتر، مصرف سوخت کمتراز جمله آنها می باشد.
با توجه به اهمیت سوخت چه از لحاظ قیمت و چه وزن آن هواپیماهای جدید تقریبا نصف هواپیماهای 30 سال پیش سوخت مصرف می کنند. با توجه به آمار یاتا (انجمن بین المللی حمل و نقل هوایی) هزینه سوخت که بطور متوسط 17درصد هزینه های عملیاتی را در یک شرکت هواپیمایی شامل می شود (بطور میانگین در ایران به دلیل سن هواپیما ها تا 24 درصد می رسد) توجه به اینگونه شرکت ها را به نوسازی ناوگان خود با تعداد صندلی های بالاتر برای کاهش هزینهها و آلایندگیهای زیست محیطی، بیشتر از پیش جلب شده است.
بررسی ها نشان می دهد که عوامل بسیار زیادی برای کاهش مصرف سوخت در طراحی (توسعه موتور، بهبود پره ترمودینامیکی موتورها، بهبود بدنه، کاهش وزن، بهبود نسبت lift/drag، ایرودینامیک بالاها، پولیشینگ، جایگزینی اجزا) و عملکرد آنها (مانند ترافیک هوایی، بارگیری موثر، طراحی مسافت و برد پروازی، تعمیر و نگهداری، دینامیک پرواز، به روز رسانی سیستم های پیشرانه) برای شرکت های هوایی و نهادهای سیاست گذار مد نظر قرار میگیرد، اما اولین و شاید بیشترین عامل اتلاف سوخت را می توان متوسط سن ناوگان هوایی یک شرکت یا کشور بیان نمود که تمامی عوامل فوق به نوعی در آن مستتر است.
آمارها بیانگر آن است که متوسط سن ناوگان هوایی کشور بالای 22 سال است و این یکی از دلایل مصرف 2 برابری مصرف سوخت در مقایسه با کشورهای دارای هواپیماهایی با سن کمتر از 5 سال است. مطابق گزارشهای سازمان هواپیمایی کشوری در سال 1393، تعداد 247 فروند هواپیما با 154200 پرواز طی 235 هزار ساعت در آسمان ایران ( داخلی) پرواز کرده اند که از حدود 21 میلیون صندلی عرضه شده 17.5 میلیون مسافر جابجا شده است (با توجه به مسافت های طی شده ظریب ظرفیت مسافر 77.7 درصد بوده است.)
طبق آمار ارائه شده توسط مدیر عامل شرکت هواپیمایی هما متوسط مصرف سوخت هواپیماهای مسافری به ازاء هر مسافر-ساعت در ایران حدود 40 لیتر بوده است و در کشورهای دیگر (با ناوگان هواپیمایی جدید) به 20 الی 22 لیتر می رسد، بنابراین اگر آمار مسافرها و ساعت پروازی مطابق موارد فوق در نظر گرفته شود حدودا برای جابجایی این تعداد مسافر 750 میلیون لیتر در سال 1393 سوخت مصرف شده است و با اضافه کردن مصرف سوخت هواپیماهای حمل بار و پست به 1 میلیارد لیتر در سال خواهد رسید.
از طرفی میزان سوخت لازم برای هر صندلی/کیلومتر برای هواپیمای ایرباس 320 برابر با 0.028 لیتر است و برای نوع موتورهای محدود و البته دانش طراحی مربوط به دهه 60 با هواپیمایی مثل 321 باعث می شود این عدد تقریبا 1.9 برابر بیشتر باشد و در عمل و شرایط واقعی به 2.8 برابر مصرف خواهد رسید. از اطلاعات فوق میتوان نتیجه گرفت که با نوسازی ناوگان هواپیمایی بصورت تقریبی حداقل 40 الی 50 درصد فقط در مصرف سوخت صرفه جویی خواهد شد.
برای مثال یک شرکت هواپیمایی با 50 فروند هواپیما که 20 فروند آن زمین گیر و 30 فروند آن فعال هستند و متوسط سن ناوگان آن 27 سال است با نوسازی هواپیما های خود می تواند با فعال کردن کلیه هواپیماهای خود، علاوه بر افزایش تعداد صندلی ها متوسط مصرف سوخت خود را به نصف کاهش دهد. به عبارتی حدودا 75 میلیون لیتر در سال در مصرف سوخت صرفه جویی خواهد کرد. از طرفی طبق متوسط قیمت فرآورده های نفتی در سال 2015، قیمت هر لیتر سوخت جت 39 سنت دلار در فوب خلیج فارس بوده است.
حال اگر شرکت هواپیمایی مورد مثال کلیه ناوگان هواپیمایی خود را نوسازی نماید، علاوه بر درآمد زایی از طریق اضافه کردن صندلی ها، ارتقاء ایمنی، هزینه های کمتر نگهداری و تعمیرات و صدها مزایای دیگر فقط از محل صرفه جویی مصرف سوخت حدود 30 میلیون دلار در سال صرفه جویی خواهد نمود. که این مقدار معادل یک سوم قیمت هواپیمای A320 است
هیچگاه نوسازی ناوگان هواپیمایی یک شرکت فقط از طریق بهینه سازی مصرف سوخت به لحاظ اقتصادی به صرفه نیست ولی اگر عواملی مانند امنیت پرواز، کاهش آلودگی های زیست محیطی، افزایش پروازهای بین المللی، افزایش صندلی های موثر و ... به آن اضافه شود نوسازی ناوگان هواپیمایی برای یک شرکت کاملا اقتصادی خواهد بود
علی خدا مرادی
مشاور مدیر عامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت
