علی نوروزی / رئیس بهینه سازی انرژی در نفت و گاز بخش صنعت
یکی از این راهکارهای بهینه سازی در بخش های مختلف عرضه و تقاضای انرژی استفاده از سیستم های CHP جهت بازیافت حرارت می باشد. فن آوري توليد پراکنده و همزمان برق و حرارت و سرمایش CCHP، برق را به صورت محلي و در ناحيه مصرف توليد نموده و حرارت اضافي که توسط گازهاي خروجي اگزوز و یا سایر منابع اتلاف حرارت به هدر ميرود را جهت گرمايش و با به کارگيري چيلرهاي جذبي، به صورت سرمايش به کار ميگيرد. اين سيستم ها را ميتوان براي مصارف تجاري، صنعتي، عمومي و در مواردي خانگي به کار برد .
در روش هاي معمول برق به صورت متمرکز در نيروگاه ها توليد شده و پس از توزيع و انتقال در اختيار مصرف کننده قرار ميگيرد. بازده نيروگاه های موجود در کشور کم بوده و حدود 30درصد تا حداکثر 50 درصد ميباشد. در صورتي که از فن آوري توليد همزمان استفاده شود، بازده سيستم ها تا 90درصد قابل افزايش است و استفاده بهينه از مصرف سوخت تحقق مييابد.
مهمترين تقسيم بندي که براي سيستم هاي توليد همزمان کار و حرارت مي توان انجام داد، بر اساس مولد نيرو محرکهاي است که سبب ايجاد توان در سيستم ميشود (شکل1). بر اين اساس مي توان سيستم ها را به پنج نوع تقسيم کرد :
الف)ماشين هاي رفت و برگشتي
ب)توربين هاي بخار
ج)توربين هاي گاز
د)ميکروتوربين ها
ه)پيل هاي سوختي
شکل 1- درخت فناوری تولید همزمان برق، حرارت و سرمایش
- ریسک های موجود در بازار بهینه سازی مصرف انرژی
با توجه به محیط خارجی که شرکت فعالیت می نماید همواره ریسک ها و تهدیدهایی می تواند بر مشتریان و قابلیت اجرایی طرح‌ها اثر گذار باشد. در ذیل تهدیدهای خارجی در شکل گیری بازار حوزه بهینه سازی ارائه شده است:
- پايين بودن قيمت حامل هاي انرژي در كشور نسبت به قيمت هاي جهاني
- افت قیمت گاز و نفت و در نتیجه کاهش بودجه دولت و کاهش قیمت های جهانی نفت خام و گازطبیعی
- عدم فعاليت شركت هاي ESCO در حوزه بهينه سازي انرژي در ایران بدلیل قیمت پایین انرژی و ریسک بالای تأمین مالی و مشکلات بیمه ای مرتبط
- عدم دارا بودن اولویت بالای حوزه بهینه سازی بدلیل منابع محدود مالي دولت
- ماهيت دولتي راهكارهاي ارائه شده صرفه جويي انرژي و بوركراسي دولتي
- عدم دسترسي به فناوري هاي با بازده بالا
- عدم وجود نظام قیمت گذاری حرارت در کشور
فرصت و قوت‌هاي موجود در حوزه بهينه سازي در شكل گيري بازار انرژي به شرح ذيل مي باشد:
- وجود پتانسیل تولید پراکنده
- کاهش آلاینده های هوا
- وجود همزمان شبکه برق و شبکه گازرسانی که باعث فرآهم آوردن سوخت مورد نیاز و تزریق برق به شبکه می گردد.
- افزایش راندمان سیستم انرژی
- افزایش قابلیت اطمینان سیستم
- حمایت های دولت در توسعه فناوری CHP (ماده 52 قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی)
2- مدل کسب و کار حوزه بهینه سازی
موانع عمده و دلیل عدم موفقیت در کسب و کار حوزه بهینه سازی را که در کشور مشاهده می شود ، به شرح ذیل می باشد:
- هزینه های خارجی زیست محیطی: ناتوانایی در احتساب هزینه های نشر گازهای گلخانه ایی یکی ازدلایل مهم شکست بازار در حوزه بهینه سازی انرژی می باشد. دولت با دخالت در این بخش با وضع قوانینی نظیر مالیات بر نشر باعث می شود هزینه نشر در بازار بهینه سازی لحاظ گردد.
- عدم وجود اطلاعات کامل: بدلیل اینکه مشتریان در خصوص بهینه سازی انرژی اطلاعات کاملی در دسترس ندارند، نمی توانند در این بازار بطور منطقی رفتار نمایند. در این رابطه دولت با ارائه اطلاعات به مشتریان نظیر ارائه برچسب مصرف انرژی، ارائه آموزش و فرهنگ سازی باعث افزایش دانش مشتریان می گردد.
- عدم وجود بازار بهینه سازی انرژی: بازار یکی از عوامل و بازیگر مهم در حوزه توسعه فناوری و ارتباط بین عرضه و تقاضا در اقتصاد می باشد. از یک طرف با توجه به اینکه صرفه جویی انرژی بمانند تولید برق و یا سایر محصولات تولیدی یک کالای مصرفی نیست، و از طرف دیگر بدلیل عدم مشارکت سایر بازیگران نظیر شرکت های خدمات انرژی(ESCOs) و شرکت های اندازه گیری و صحه گذاری (M&V) لذا بازار مد نظر در این حوزه شکل نخواهد گرفت.
- شناسایی مشتریان
مشتریان این حوزه بخش های صنعتی و شهرک های مسکونی و واحدهای تجاری می باشند که همزمان به شبکه گازرسانی و برق متصل می باشند (شکل 2). آشکار است که این بخش طیف وسیعی از مشتریان را در بر خواهد گرفت. لیکن در خصوص ظرفیت سیستم مورد نیاز می توان گفت که رنج ظرفیت از چند کیلووات تا چند مگاوات را دربر خواهد گرفت. همچنین از لحاظ فناوری نیز برای سیستم های با ظرفیت پایین طبعاً میکروتوربین‌ها و موتورهای رفت و برگشتی مناسب خواهند بود و برای سیستم های چند مگاواتی مورد استفاده در شهرک های صنعتی و شهرک های مسکونی توربین های گازی و بخاری مورد استفاده خواهند داشت.
لذا در این مورد نیز به یک مطالعه جامع جهت تعیین رنج ظرفیت و نوع سیستم همزمان تولید برق و حرارت و سرمایش مورد نیاز می باشد.
شکل 2- مشتریان بخش بازیافت انرژی با استفاده از سیستم CCHP
· شناسایی ذینفعان، ارتباط بین ذینفعان و خدمات، محصولات و ارزش های ارائه شده در حوزه بهینه سازی انرژی
شکل(3)- نمودار ذینفعان مرتبط با حوزه بهینه سازی
شکل(4)- نمودار ارتباط بین ذینفعان و فعالیت های مرتبط در حوزه تولید همزمان برق و حرارت
