عدم وجود برنامه به هم پيوسته عرضه و تقاضاي فرآورده¬هاي نفتي در کشور، سطح پايين تجهیزات انرژی بر و فرآیندها در بخش هاي مختلف کشور را به سمت بحران انرژي سوق داده است.

ايران کشوري در حال توسعه است که درآمد ناخالص ملي آن، پايين و شدت انرژي آن بالا است. در حال حاضر، نياز به انرژي جهت پيشرفت، يک نياز منطقي به شمار مي رود. درنتيجه، برنامه ريزي انرژي، نه تنها به اين نياز پاسخ داده، بلکه با مصرف داخلي کمتر، فرصتي مناسب جهت حفظ روند صادرات نفت خام را فراهم مي آورد. امروزه برنامه ريزي انرژي نقشي کليدي در برنامه استراتژيک کشورها دارد. برنامه ريزي انرژي در کشورهاي توسعه يافته بر مبناي مدل¬هاي انرژي که روابط به هم پيوسته اقتصاد، بازار، سياست، عرضه و تقاضاي انرژي در آن لحاظ شده است، صورت مي گيرد.
يکي از نيازهاي مهم جوامع توسعه يافته و صنعتي، ايجاد سيستم حمل و نقل کامل، منظم و گسترده مي باشد. وجود يک سيستم حمل و نقل يکپارچه و جامع براي تأمين نياز جابجايي مسافر و انتقال کالا ضروري مي باشد. همه شيوه هاي حمل و نقل قادر به عرضه سطوح مختلف خدمات( که به وسيله مواردي چون راحتي و آسايش، سرعت، ايمني و دسترسي اندازه گيري مي شوند)، با توجه به سطوح مختلف هزينه هستند. مصرف انرژي به تعداد سفرها بستگي دارد و ايجاد سفر به عوامل اقتصادي – اجتماعي از قبيل درآمد خانوار، مالکيت خودرو و جمعيت نواحي بستگي دارد. افزايش توليد خودرو و عدم گسترش متناسب شبکه معابر با توجه به رشد توليد خودرو باعث ايجاد تراکم، راهبندان هاي طولاني و کاهش سرعت متوسط سفر و افزايش سوخت مصرفي در شبکه مي گردد. نياز به بودجه و هزينه زياد جهت گسترش شبکه معابر و زمان بر بودن اين پديده ما را به راهکارهايي جهت افزايش سطح خدمات حمل و نقل و يا مديريت تقاضا در بخش حمل و نقل سوق می دهد. افزايش سطح خدمات حمل ونقل با استفاده از استراتژيهاي سيستم هاي حمل ونقل هوشمند منجر به کاهش سوخت مي شود. با مديريت تقاضاي حمل و نقل سعي در کنترل و کاهش تقاضاي حمل و نقل و کاهش سوخت داريم. از جمله اين استراتژيها مي توان به ايجاد سيستم يكپارچه حمل و نقل عمومي با اولويت مترو،  استفاده از وسايل نقليه با تعداد سرنشين بيشتر مانند ون ها، تشويق به استفاده از حمل ونقل عمومي با اعطاي يارانه جهت کاهش هزينه بليط، تغيير ساعات کاري و توسعه زیرساختهای اینترنتی و ارائه خدمات از طریق آن اشاره نمود. گسترش حمل و نقل همگاني به عنوان گزينه اي مناسب در کاهش سوخت به شمار مي رود. به عنوان نمونه در حمل و نقل درونشهري ميزان شدت انرژي اتوبوس  واحد ، سه و نيم برابر، تاكسي 22 برابر و خودروها شخصي 26 برابر مترو مي باشد و همين موضوع نشان دهنده آن است كه حركت به سمت توسعه مترو نقش بسيار موثري دركاهش مصرف سوخت و آلايندگي دارد.
قانون توسعه حمل و نقل عمومی ومدیریت مصرف سوخت مصوب 1386 بسیاری از اهداف بالا را در برگرفته است ولی متاسفانه با گذشت قریب به ده سال کشور به بسیاری از اهداف تعیین شده در آن دست پیدا نکرده است و به نظر می رسد که باید عزم جدی تری برای این قانون در کشور وجود داشته باشد.
متاسفانه قيمت سوخت در بخش حمل و نقل ايران در مقايسه با قيمت سوخت در سايرکشورها واقعی نیست که اين عامل باعث کاهش انگيزه هاي بهره وري انرژي در کشور شده است. لازم به ذكر است كه شيوه قيمت‌گذاري حامل‌هاي انرژي و خصوصاً فرآورده‌هاي نفتي در كشورهاي عمده مصرف‌كننده انرژي به‌گونه‌اي است كه امنيت بلندمدت عرضه انرژي را تضمين نموده و با توجه به سودآوري، توسعه فعاليت‌هاي ميان‌دستي و پايين‌دستي به‌وسيله بخش خصوصي و به شيوه خودكار صورت مي‌پذيرد.

مريم مهدي نژاد
رئیس امور استاندارد، تدوين معيار و مميزي مصرف سوخت در بخش حمل و نقل

نوشتن دیدگاه