شورای اروپا در اقدامی، مواضع مشترک اعضای اتحادیه اروپا در نشست اقلیمی کاپ ۲۸ را تصویب کرد که در آن بر افزایش جاه‌طلبی جهانی به سمت کربن خنثی، حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی و افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر تأکید شده، این در حالی است که به زعم کارشناسان، مذاکرات اقلیمی سازمان ملل متحد پس از سه دهه هنوز نتوانسته است پیشرفت لازم را برای دستیابی به اهداف اقلیمی ایجاد کند.
به گزارش شانا به نقل از اداره مطالعات انرژی و تغییر اقلیم مدیریت کل امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت، شورای اروپا در سیصدوهفتادونهمین نشست این شورا که ۲۴ مهرماه ۱۴۰۲ برگزار شد، «یافته‌های شورا» را تصویب کرد که به‌عنوان مواضع کلی مذاکره‌کنندگان اتحادیه اروپا در بیست‌وهشتمین کنفرانس اعضای کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد (COP28) در شهر دوبی، امارات متحده عربی، از ۳۰ نوامبر تا ۱۲ دسامبر ۲۰۲۳ خواهد بود.
ریاست دوره‌ای شورای اروپا به همراه رئیس کمیسیون اروپا، نمایندگان اتحادیه اروپا در نشست‌های سطح بالای اقلیمی سازمان ملل هستند.
این شورا در سند جمع‌بندی خود بر فرصت‌هایی که اقدام بلندپروازانه اقلیمی برای سیاره زمین، اقتصاد جهان و مردم به ارمغان می‌آورد، همچنین بر اهمیت تضمین گذار عادلانه به سمت اقتصادها و جوامع پایدار مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی و کربن خنثی که هیچ‌کس را پشت سر نگذارد، تأکید کرده است.
ترزا ریبرا رودریگز (Teresa Ribera Rodríguez)، وزیر گذار محیط زیستی و چالش جمعیتی اسپانیا درباره این موضوع در این نشست گفت: امروز ما پیام قوی به شرکای خود فرستادیم؛ اتحادیه اروپا رهبر جهانی در اقدام اقلیمی است. در دوبی ما در خط مقدم مذاکرات خواهیم بود تا قوی‌ترین تعهد اتحادیه اروپا به گذار سبز را نشان دهیم و شرکای خود را تشویق کنیم از ما پیروی کنند. اتحادیه اروپا نیروی محرکه‌ای برای تغییر است و ما باید با صدایی واحد در جهان صحبت کنیم. ما به‌سادگی نمی‌توانیم از مشکلات به‌عنوان بهانه‌ای برای بازگشت به وضعیت پیش از موافقت‌نامه پاریس استفاده کنیم.
طبق مصوبه شورای اروپا، مذاکره‌کنندگان اتحادیه اروپا در نشست اقلیمی کاپ ۲۸ در چارچوب مواضع مشترک از افزایش جاه‌طلبی جهانی به سمت کربن خنثی، حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی، افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر، تلاش بیشتر برای کاهش تغییرات اقلیمی و ارتقای سازگاری، تأمین مالی اقلیمی برای پرداختن به «ضرر و زیان ناشی از تغییرات اقلیمی» حمایت خواهند کرد.
طبق بیانیه مطبوعاتی شورای اروپا، مواضع کلی اعضای اتحادیه اروپا درباره دستور کارهای اصلی اجلاس کاپ ۲۸ که از جمله شامل «نخستین ارزیابی جهانی اهداف موافقت‌نامه پاریس»، «برنامه کاری کاهش انتشار»، «تعیین هدف جهانی سازگاری» و «تأمین مالی اقلیمی، از جمله ترتیبات مالی برای صندوق ضرر و زیان» است، به شرح زیر است:
- افزایش جاه‌طلبی جهانی به سمت کربن خنثی
کشورهای عضو اتحادیه اروپا در نشست کاپ ۲۸ بر اهمیت افزایش چشمگیر جاه‌طلبی جهانی برای دستیابی به هدف حفظ گرمایش ۱.۵ درجه سانتی‌گراد در راستای اهداف موافقت‌نامه پاریس تأکید خواهند کرد.
آنها تأکید دارند اسناد مشارکت‌های معین ملی (NDCs) و اسناد به‌روزشده کنونی آنها برای دستیابی به این هدف کافی نیست و بیان می‌کنند که همه اعضا باید اسناد مشارکت معین ملی خود را دوباره بررسی و تقویت کرده یا راهبردهای توسعه بلندمدت کم انتشار ۱ (LTS) خود را روزآمد کنند، به‌ویژه قبل از اجلاس کاپ ۲۸، اقتصادهای بزرگ باید جاه‌طلبی اسناد مشارکت معین ملی خود را افزایش دهند، همچنین در نسخه به‌روزشده راهبردهای توسعه بلندمدت کم‌انتشار خود، هدف خالص انتشار صفر حداکثر تا سال ۲۰۵۰ را در نظر بگیرند.
در این زمینه شورای اروپا از ارائه سند به‌روزشده مشارکت معین ملی اتحادیه اروپا به کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد (UNFCCC) استقبال می‌کند که منعکس‌کننده عناصر اساسی بسته سیاستی اقلیمی «مناسب برای ۵۵ (Fit for 55)» باشد.
این بسته سیاستی که مورد توافق همه اعضا است، اتحادیه اروپا را قادر می‌سازد تا سال ۲۰۳۰ خالص انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را حداقل ۵۵ درصد نسبت به سال ۱۹۹۰ کاهش دهد و حداکثر تا سال ۲۰۵۰ به کربن خنثی دست یابد.
- حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی و افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر
شورا تأکید می‌کند که گذار به اقتصاد کربن خنثی مستلزم حذف تدریجی جهانی سوخت‌های فسیلی بدون کاهش انتشار کربن (unabated) و دستیابی به اوج مصرف آنها در دهه جاری میلادی است. این موضوع اهمیت بخش انرژی عمدتاً عاری از سوخت‌های فسیلی را قبل از سال ۲۰۵۰، همچنین تلاش برای ایجاد سیستم جهانی برق کاملاً یا عمدتاً کربن‌زدایی‌شده در دهه ۲۰۳۰ نشان می‌دهد جایی برای نیروگاه برق جدید زغال‌سنگی باقی نمی‌گذارد، زیرا اقدام‌های مقرون‌به‌صرفه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌راحتی در دسترس است، همچنین شورای اروپا خواستار حذف هر چه سریع‌تر یارانه سوخت‌های فسیلی است که به فقر انرژی یا گذار عادلانه مربوط نمی‌شود.
شورای اروپا خواستار اقدام جهانی برای سه برابر کردن ظرفیت نصب‌شده انرژی‌های تجدیدپذیر جهان (۱۱ تراوات ساعت TW) و دو برابر شدن نرخ بهبود کارایی انرژی تا سال ۲۰۳۰ و در عین حال، در نظر گرفتن ملاحظات مربوط به ترکیب انرژی ملی هر کشور است.
این شورا تأکید می‌کند همکاری با کشورهای در حال توسعه برای پرداختن به چالش‌ها و تضمین منافع گذار انرژی برای آنها ضروری است.
- تلاش بیشتر برای کاهش تغییرات اقلیمی و ارتقای سازگاری
شورای اروپا بر اهمیت انجام موفقیت‌آمیز نخستین ارزیابی جهانی اهداف موافقت‌نامه پاریس (Global Stocktake) در کاپ ۲۸ تأکید دارد که عنصر اصلی موافقت‌نامه پاریس و شامل توصیه‌های خاص برای اقدام فزاینده، سریع و جاه‌طلبانه در رابطه با کاهش انتشار و ارتقای سازگاری با تغییرات اقلیمی است. افزون بر این، وزرای اتحادیه اروپا از اجرای طرح و برنامه کاری کاهش انتشار (MWP) و برنامه کاری گذار عادلانه، همچنین انجام گفت‌وگوها در مورد تعیین «هدف جهانی سازگاری» استقبال می‌کنند.
در این زمینه شورا بار دیگر اهمیت تلاش‌های بیشتر توسط همه اعضای کنوانسیون را برای ادغام برنامه‌های سازگاری و تاب‌آوری اقلیمی در سیاست‌ها و برنامه‌های موجود در تمام بخش‌های مربوطه را یادآوری می‌کند. این شورا بر تلاش‌های روزافزون اتحادیه اروپا و کشورهای عضو برای اجرای راهبردها و برنامه‌های سازگاری و تبدیل موضوع سازگاری به جریان اصلی همه سیاست‌گذاری‌های بخشی در اتحادیه اروپا از طریق «راهبرد سازگاری اتحادیه اروپا (EU AdaptationStrategy)» تأکید می‌کند.
- تأمین مالی اقلیمی برای پرداختن به ضرر و زیان
کشورهای عضو اتحادیه اروپا ضمن تقدیر از تلاش‌های بسیاری از کشورها و مؤسسات برای تأمین مالی مجموعه‌ای از راه‌حل‌ها برای پرداختن به ضرر و زیان (Loss & Damage) ناشی از تأثیرات نامطلوب تغییرات اقلیمی، اذعان دارند که ترتیبات تأمین مالی اقلیمی موجود باید تقویت شود و از ظرفیت بانک‌های توسعه چندجانبه و مؤسسات مالی بین‌المللی در این زمینه استفاده شود.
وزیران اروپایی از همه کشورها می‌خواهند تلاش‌های خود را برای بسیج مالی اقلیمی از همه منابع برای حمایت از اقدام‌های اقلیمی افزایش دهند.
بحث‌های بیشتر در مورد تأمین مالی اقلیمی در نشست شورای امور اقتصادی و مالی اتحادیه اروپا (ECOFIN) در ۱۷ اکتبر ۲۰۲۳ صورت می‌گیرد.
- سایر مواضع اتحادیه اروپا برای کاپ ۲۸
طبق سایر بندهای سند «یافته‌های شورا»، اتحادیه اروپا مصمم است با همه اعضای کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل در موارد زیر همکاری کند:
- تشویق اجرای چارچوب شفافیت ارتقایافته (ETF)؛
- ایجاد بحث فراگیر در مورد آینده کنوانسیون تغییر اقلیم؛
با تمرکز بر بهبود کارایی فرآیندها و تسهیل مشارکت اعضا؛
- پیشبرد اجرای بلندپروازانه برنامه کاری گلاسکو در زمینه اقدام برای توانمندسازی اقلیمی (ACE) و برنامه اقدام آن؛
- پرداختن به بعد جنسیتی برای استفاده از ظرفیت کامل سیاست‌های اقلیمی؛
- بحث‌های بیشتر تحت برنامه کاری مشترک شرم‌الشیخ در مورد اجرای اقدام‌های اقلیمی در بخش کشاورزی و امنیت غذایی.
چرا مذاکرات اقلیمی پس از سه دهه، هنوز تا رسیدن به اهداف اصلی فاصله دارد؟
تجزیه‌وتحلیل اولیه نشان می‌دهد انتشار جهانی گازهای گلخانه‌ای به جای کاهش سریع طبق موافقت‌نامه پاریس، احتمالاً رکورد جدیدی را در سال ۲۰۲۳ ثبت خواهد کرد؛ موضوعی که این پرسش را به‌دنبال دارد که مذاکرات اقلیمی سازمان ملل نتوانسته است پیشرفت لازم را برای دستیابی به اهداف اقلیمی ایجاد کند.
در این زمینه نوروز دوباش (Navroz Dubash)، استاد مرکز تحقیقات سیاست‌گذاری مستقر در دهلی‌نو، استدلال می‌کند که ممکن است عدم پیشرفت اقلیمی ناشی از اولویت دادن به موارد و مباحث اشتباه در مذاکرات بین‌المللی باشد.
به عبارتی فرضیه‌ای که در موافقت‌نامه پاریس گنجانده شده، این است که «نام بردن و شرمسار کردن» کشورهایی که در زمینه جاه‌طلبی اقلیمی ضعیف عمل می‌کنند، کافی است تا آنها را وادار به انجام کارهای بیشتر کند، اما دوباش در مقاله‌ای جدید برای مجله ساینس (Science) که ۶ اکتبر ۲۰۲۳ منتشر شد، استدلال می‌کند نیروی محرک بزرگ‌تر در فرآیند مقابله با تغییر اقلیم این است که آیا کشورها سیاست‌های ملی جاه‌طلبانه اقلیمی را مصوب می‌کنند یا خیر.
قانون کاهش تورم (IRA) مثال بارزی برای این استدلال است. آمریکا سال‌ها تحت‌فشار جهانی قرار داشت تا در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای اقدام مؤثری انجام دهد، اما ترکیب خاصی از عوامل داخلی لازم بود تا سرانجام به تصویب بلندپروازانه‌ترین قانون اقلیمی این کشور منجر شود.
اکنون این امید وجود دارد که از طریق ترکیبی از یارانه‌ها و ایجاد فرصت‌های شغلی در جایی که معمولاً در برابر اقدام‌های اقلیمی مقاومت می‌کردند، تغییر گسترده‌تری در دیدگاه سیاسی ملی ایجاد شود، دیدگاهی که در آن اکثریت موافق هستند اقدام در مورد انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌تواند با فواید فوری همراه باشد.
دوباش گفت: «اگر کار سختی روی سیاست‌های ملی انجام دهید، می‌توانید اجماع جهانی را سریع‌تر پیش ببرید.» در واقع به جای اینکه انتظار داشته باشیم اجماع جهانی به سیاست‌های ملی در مورد حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی یا سه برابر کردن انرژی‌های تجدیدپذیر منجر شود، باید اقدام‌ها و سیاست‌گذاری داخلی در این زمینه‌ها صورت گیرد، همچنین وقتی اکثر کشورها هنگام تلاش برای تصویب قوانین اقلیمی با موانع بزرگی روبه‌رو هستند، مناقشات در نشست‌های اقلیمی (COP) نادیده گرفته می‌شود.
در این زمینه دوباش می‌گوید سه اقدام می‌تواند به حرکت داخلی کشورها برای مقابله با تغییر اقلیم کمک کند:
ابتدا محققان باید ابزارهای مدل‌سازی بهتری را متناسب با نیازهای ملی خود توسعه دهند. هیچ کمبودی در الگوهای اقلیمی جهانی وجود ندارد، اما تعداد کمی از آنها برای مقابله با مبادلاتی که هر کشور باید در تنظیم جاه‌طلبی خود با آن مواجه شود، مناسب هستند. هند کشوری با مقدار زیادی زغال‌سنگ (و در نتیجه مشاغل مرتبط با زغال‌سنگ در این کشور زیاد است)، در مقایسه با کنیا که از انرژی زمین‌گرمایی پاک بهره می‌برد، برای حذف سوخت‌های فسیلی با چالش‌های انرژی متفاوتی روبه‌رو خواهد شد. دوباش امیدوار است که شاهد ابتکارات بیشتری مانند ابتکار «مسیرهای کربن‌زدایی عمیق» و ابتکار «پروژه آینده اقلیمی هند» در جهان باشد که به رفع این مشکل کمک کند.
دوم، کشورها باید نهادهای مستقلی ایجاد کنند که بتوانند به دولت‌ها کمک کنند کل اقتصاد را به سمت آینده‌ای با کربن کم هدایت کنند. دوباش می‌گوید کشورهای بیشتری باید معادل کمیته تغییرات اقلیمی انگلستان را داشته باشند که هم بتواند انتخاب‌های راهبردی را برای دولت تعیین و هم سالانه پیشرفت‌ها در این زمینه را ارزیابی کند.
کشورهای بیشتری نیز باید ساختاری مانند «کمیسیون اقلیمی ریاست‌جمهوری» آفریقای جنوبی را ایجاد کنند که افراد با هر پیشینه‌ای از معدنچیان زغال‌سنگ گرفته تا جوامع ساحلی را گرد هم می‌آورد که به‌شدت تحت‌تأثیر سیاست‌های اقلیمی قرار می‌گیرند. هدف این کمیسیون که یک نهاد مستقل و چندجانبه است، نظارت و تسهیل گذار عادلانه و منصفانه به سمت اقتصاد کم انتشار و مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی است.
سرانجام اگرچه سیاست‌های ملی نیروی محرکه مؤثرتری به‌شمار می‌رود، برخی موارد فقط در سطح جهانی قابل‌حل هستند. برای مثال بیشتر کشورهای در حال توسعه در زمانی که نرخ بهره بالاست و کشورهای توسعه‌یافته تمایلی به سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور ندارند، از نظر دسترسی به سرمایه با محدودیت مواجه می‌شوند. تلاش‌هایی مانند ابتکار بریج تاون (Bridgetown) که پیشنهادی برای در دسترس قرار دادن بودجه اقلیمی برای کشورهای در حال توسعه و واداشتن نهادهای مالی جهانی به ایجاد ابزارهای مناسب برای انتقال مبالغ هنگفت به جایی که بیشتر مورد نیاز است، اهمیت بسیاری دارد.
