نویسنده : محمدرضا اسلامی

          معماری در مفهوم کلی ، به معنی خلق و پدید آوردن یک اثر عنوان می شود ، یک ساختار جامع خلاقانه و دارای تفکر که هدف معینی را تعریف می کند . چنانچه خداوند متعال ، یگانه معمار جهان هستی است .

هدف یک معماری آرمانی ، محقق ساختن نیازهای عملکردی  زیبا شناختی، سازه ای و ... به همراه آسایش ساکنین یا استفاده کنندگان از ساختار معماری است . اگر معماری یک فضای کالبدی مانند یک ساختمان مسکونی ، مناسب  باشد ، ساکنین ساختمان در آن فضای معماری احساس آسایش خواهند داشت . البته آسایش دارای جنبه های مختلفی بوده و به بهره مندی مطلوب از منابع گوناگون مربوط است .

فراورده های سوختی ، آب ، برق و ... از جمله منابعی هستند که ارتباط مستقیم با یک ساختار معماری داشته و از آنها به منابع ملی یاد می شود . اگر چه بدون بهره مندی از این منابع ،امروزه

نمی توان در یک فضای مصنوع زندگی کرد ، اما استفاده بیش از حد مورد نیاز هر کدام از منابع ذکر شده ، علاوه بر عدم تامین جنبه هایی از آسایش ساکنین ، ثروت عمومی جامعه و به تبع آن رفاه اجتماعی را در مخاطره قرار خواهد داد .

در معماری سنتی  ایران بدلیل " محدودیت استفاده از منابعی مانند نفت و گاز " روشهای متنوعی برای تامین آسایش حرارتی وجود داشته که می توان به موارد ذیل اشاره کرد :

بهره گیری از مصالح بومی و استفاده از ظرفیت حرارتی این مصالح با بدنه های ضخیم
طراحی معماری اقلیمی ، جهت گیری و نحوه استقرار ، ابعاد بازشوها ، سایبانها ، فرم بام
استفاده از عناصر عملکردی معماری نظیر بادگیرها ، گودال باغچه ها ، سرداب ها و ...
بهره گیری از فضای سبز جهت تامین رطوبت ، سایه ، هوای پاک و ...
 

با گسترش استفاده از سوختهای فسیلی و بهره مندی آسان از منابع ملی ، روشهایی که در معماری سنتی وجود داشت منسوخ شده و استفاده از گاز طبیعی ، نفت ، گازوئیل و برق جهت تامین شرایط دمائی ، بدون ملاحظات استفاده بهینه در فصول مختلف سال ، جایگزین راهکارهای غیر فعال و کالبدی گذشته گردیده است . ضخامت دیوارها کاهش یافته و برای جبران کاهش مقاومت حرارتی ، سوزاندن فراورده های نفتی توسط تجهیزات کم بازده ، متداول گردیده است.

اگر چه اجرای بسیاری از روشهای معماری سنتی، امروزه امکان پذیر نیست ، اما بدون توجه به روشهای غیر فعال معماری و بهره گیری از عوامل محیطی، با استفاده بی رویه از منابع ملی برای گرم و سرد کردن ساختمانها ،  شرایط آسایش ساختمان غالبا تامین نشده است .

"بهبود در بکارگیری فناوری" یکی از عوامل موثر در " افزایش بهره وری " می باشد و در معماری معاصر، " تکنولوژی و کاربرد مصالح نوین در معماری " از موثرترین ظرفیتهای ساخت و ساز فعلی محسوب می شود که در کشور ما تا کنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است .

لازم به ذکر است ، دیگر عوامل موثر بر افزایش بهره وری نظیر " بهبود کیفی عامل کار " نیز می بایست در فرایند معماری مد نظر قرار گیرد . این عامل در ارتباط با موضوع معماری شامل موارد ذیل می باشد :

بالا رفتن سطح آموزش عمومی نیروی کار ( مهندسین ، کارگران ماهر و...) و استفاده کنندگان از فضاهای معماری
بهبود روشهای ساخت و ساز
 

پتانسیل صرفه جویی انرژی ( بهره وری از منایع ملی)

  " شدت انرژی " شاخص سنجش کارایی انرژی کشور ها با توجه به تولید ناخالص داخلی است . شدت انرژی در ایران بیش از چهار برابر متوسط جهانی و حدود 5/2 برابر متوسط خاور میانه است . نرخ رشد مصرف انرژی در ایران ، بیش از 3 برابر متوسط جهانی بوده و سهم بخش ساختمان از مصرف انرژی نهایی کشور حدود 40 درصد می باشد .

این ارقام بیان کننده اتلاف بی رویه انرژی است . بخشی از این مقدار مصرف مربوط به نحوه مدیریت انرژی ( بالادست و مصرف کننده ) و بخش قابل توجه آن به چگونگی معماری ساختمانها در ایران مربوط است .

مطابق برآوردهای انجام شده با اجرای مبحث 19 مقررات ملی ساختمان ( صرفه جویی در مصرف انرژی ) که شامل عایقکاری حرارتی پوسته خارجی ساختمان و کاربرد سامانه های کنترل هوشمند تجهیزات تاسیساتی می باشد ، حدود 30 تا 60 در صد در مصرف انرژی  ساختمان صرفه جوی حاصل می گردد .

نتیجه گیری

 هدف معماری ، ایجاد شرایط آسایش برای افراد جامه در محیط خانه ،کار، ورزش و.. است،

بهره وری منابع نیز به معنی استفاده بهینه از منابع جهت تحقق رفاه جامه است .
با معماری صحیح می توان بهره وری در منابع ملی را افزایش و سطح رفاه عمومی و شرایط آسایش ساکنین را ارتقا داد .
کاربرد روشهای غیر فعال در معماری می تواند بخش عمده ای از نیاز به مصرف منابع ملی برای تامین شرایط دمائی را برطرف نموده و موجب افزایش بهره وری منابع گردد .
استفاده از تکنولوژی و مصالح نوین ، بالا بردن سطح آگاهی عمومی و متخصصین و بهبود روشهای کار ، ظرفیتهای عمده جهت افزایش بهره وری منابع در ارتباط با معماری است .
 

نوشتن دیدگاه