در سال‌های گذشته قیمت نفت تحت تاثیر عوامل مختلف بنیادی و غیر بنیادی دارای نوسانات زیادی بوده است. در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ میانگین سالانه قیمت نفت روندی کاهشی داشت.
در این میان، بیشترین کاهش مربوط به سال ۲۰۱۵ است که میانگین قیمت برنت موعددار با ۴۷ درصد کاهش نسبت به سال ۲۰۱۴ به ۵۲,۴۱ دلار در هر بشکه رسید. سال ۲۰۱۶ نیز میانگین این شاخص ۴۳.۷۶ دلار برای هر بشکه و ۱۶.۵ درصد از سال ۲۰۱۵ کمتر بود. سال ۲۰۱۷ قیمت‌ها روندی صعودی به خود گرفت و میانگین آن به ۵۴,۱۷ دلار در بشکه رسید که ۲۴ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۶ است.
از لحاظ ماهانه نیز قیمت نفت برنت از بشکه‌ای ۱۰۶,۶۴ دلار در ژوئیه ۲۰۱۴ به ۳۰.۷۵ دلار در هر بشکه در ژانویه ۲۰۱۶ کاهش یافت، ولی از ژانویه ۲۰۱۶ و بعد از توافق کشورهای اوپک و برخی تولیدکنندگان غیراوپک برای تنظیم بازار و کاهش تولید به میزان ۱.۸ میلیون بشکه در روز، قیمت‌ها صعودی شدند و در فوریه ۲۰۱۷ به ۵۵.۰۶ دلار برای هر بشکه رسید. قیمت نفت در ماه‌های مارس، آوریل، مه و ژوئن ۲۰۱۷ مجددا روندی کاهشی یافت و میانگین آن در ژوئن ۲۰۱۷ به ۴۶.۴۲ دلار در هر بشکه رسید که پایین‌ترین سطح قیمت ماهانه در سال ۲۰۱۷ است. هر بشکه نفت برنت در ماه ژوئیه با ۴.۵ درصد افزایش به۴۸.۵۱ دلار رسید و در ماه اوت با ۶.۵ درصد افزایش بشکه‌ای ۵۱.۶۶ دلار شد و در ادامه این روند در ماه دسامبر با ۲.۴ درصد افزایش به ۶۴.۱۴ دلار در هر بشکه رسید.
در چند سال گذشته قیمت نفت دارای نوسان زیادی بوده، به گونه‌ای که در سال ۲۰۱۶ قیمت روزانه هر بشکه نفت برنت بین ۲۶ تا ۵۵ دلار و در سال ۲۰۱۷ بین ۴۴ تا ۶۴ دلار در بشکه نوسان داشته است. دلیل این نوسان‌ها، تاثیر مجموعه‌ای از عوامل مختلف بنیادی و غیربنیادی بر قیمت نفت است. از این‌رو پیش‌بینی دقیق آن بسیار مشکل است. با این حال با بررسی عوامل مختلف تاثیرگذار بر قیمت می‌توان تا حدودی روند قیمت‌ها را در آینده برآورد کرد. در زیر مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر بازار و قیمت نفت در سال ۲۰۱۸ بررسی شده است.
۱. وضعیت تقاضای جهانی نفت
در سال ۲۰۱۷ اقتصاد جهانی نسبت به سال ۲۰۱۶ رشد بهتری داشت و تقاضای جهانی برای نفت نیز بالاتر از سال ۲۰۱۶ بود. برآوردهای صندوق بین‌المللی و بانک جهانی از رشد اقتصاد جهانی برای سال ۲۰۱۷ به ترتیب ۳,۶ و ۲.۷ درصد بود که نسبت به رشد سال ۲۰۱۶ به ترتیب ۰.۴ و ۰.۳ درصد بالاتر بود. این دو نهاد برآورد کرده‌اند که رشد اقتصاد جهانی در سال ۲۰۱۸ به ترتیب ۳.۷ و ۲.۹ درصد باشد که ارقام بالاتری نسبت به سال ۲۰۱۷ است. بر اساس برآورد دبیرخانه اوپک، تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۱۷ حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافت و به روزانه ۹۶.۹ میلیون بشکه رسید، همچنین پیش‌بینی شده که تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۱۸حدود ۱.۶ میلیون بشکه در روز رشد داشته باشد و به ۹۸.۵ میلیون بشکه در روز برسد.
برآورد آژانس بین‌المللی انرژی نیز نشان می‌دهد تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۱۷ حدود ۱,۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافته و به ۹۷.۸ میلیون بشکه در روز رسید. همچنین پیش‌بینی شده که تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۱۸حدود ۱.۳ میلیون بشکه در روز رشد داشته باشد و به ۹۹.۱ میلیون بشکه در روز برسد.
برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز نشان می‌دهد تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۱۷ حدود ۱,۴ میلیون بشکه در روز افزایش یافت و به ۹۸.۳ میلیون بشکه در روز رسید. همچنین پیش‌بینی شده که تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۱۸حدود ۱.۶ میلیون بشکه در روز رشد داشته باشد و به روزانه ۱۰۰ میلیون بشکه برسد. البته این نهاد در گزارش جدید خود که در ژانویه ۲۰۱۸ منتشر شد، در میزان رشد تقاضا برای سال ۲۰۱۸ تجدید نظر صعودی داشت و آن‌را ۱.۷ میلیون بشکه در روز اعلام کرد.
به طور کلی میانگین برآوردهای سه نهاد فوق نشان می‌دهد که تقاضای جهانی در سال ۲۰۱۷ رشد بالاتری نسبت به سال ۲۰۱۶ داشته و در سال ۲۰۱۸ نیز رشد تقاضای جهانی بیشتر از سال ۲۰۱۷ باشد.
۲. عرضه غیر اوپک
یکی از عوامل تاثیرگذار بر قیمت نفت در سال ۲۰۱۸ مقدار افزایش عرضه تولیدکنندگان غیراوپک خواهد بود. اگرچه برخی تولیدکنندگان غیر عضو اوپک در توافق با اوپک متعهد شده‌اند حجم تولید خود را ثابت نگه دارند، اما تولیدکنندگان بزرگ دیگری در کشورهای غیراوپک هستند که محدودیتی برای تولید آنها وجود ندارد. عمده‌ترین این تولیدکنندگان شامل آمریکا، کانادا، چین، نروژ، انگلستان و برزیل هستند. بر اساس برآوردهای سازمان اوپک، سال ۲۰۱۸ از بین تولیدکنندگان فوق، تولید ۲ کشور نروژ و چین به ترتیب ۳۰ و ۱۵۰ هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت، اما تولید آمریکا، کانادا، انگلستان و برزیل به ترتیب ۸۷۰، ۲۳۰، ۷۰ و ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد.در میان این تولیدکنندگان، وضع تولید آمریکا از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار است. تولید هفتگی نفت خام آمریکا بعد از آن‌که در هفته منتهی به ۵ ژوئن ۲۰۱۵ به ۹,۶۱۰ میلیون بشکه در روز رسید، روند نزولی به خود گرفت و تا هفته منتهی به ۷ اکتبر ۲۰۱۶ این روند ادامه یافت و به روزانه۸.۴۵۰ میلیون بشکه رسید که نشان‌دهنده کاهش۱.۱۶۰میلیون بشکه‌ای سطح تولید روزانه بود، اما در پی افزایش قیمت‌های نفت و افزایش تعداد دکل‌های حفاری فعال در بخش نفت آمریکا، تولید نفت این کشور روندی صعودی به خود گرفت و در هفته منتهی به ۲۹ سپتامبر۲۰۱۷ به ۹.۵۶۱ میلیون بشکه در روز رسید. تولید هفتگی آمریکا در اثر دو توفان هاروی و آریما با کاهش مواجه شد، اما بلافاصله به سطح تولید قبل از توفان بازگشت و در ادامه روند صعودی آن، در هفته منتهی به ۲۹ دسامبر به ۹.۶۴۵ میلیون بشکه رسید که بالاتر از رکورد تولید پیش از دوره کاهش تولید است. متوسط تولید نفت خام آمریکا در سال ۲۰۱۷ نسبت به سال ۲۰۱۶ میلادی ۴۱۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت و به ۹.۲۷۰ میلیون بشکه در روز رسید. علاوه بر این، تولید مایعات و میعانات گازی و نفت غیرمتعارف(عمدتا سوختهای زیستی) نیز به ترتیب ۲۰۲ و ۷ هزار بشکه در روز افزایش یافت و به ترتیب به ۳.۷۱۱ و ۱.۲۷۵ میلیون بشکه در روز رسید. در مجموع در سال ۲۰۱۷ تولید کل مایعات سوختی آمریکا ۶۱۹ هزار بشکه در روز افزایش یافت که تقریبا معادل نیمی از مقدار کاهش توافق شده توسط اعضای اوپک است. اگرچه تولید این کشور در هفته نخست سال ۲۰۱۸ با ۲۹۰ هزار بشکه در روز کاهش به ۹.۴۹۲میلیون بشکه در روز رسید، اما این کاهش به دلیل سرمای شدید در مناطق تولیدکننده نفت بود و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۱۸ روند رشد تولید آمریکا ادامه یابد. سازمان اوپک برآورد کرده که کل تولید نفت خام و مایعات و میعانات گازی آمریکا در سال ۲۰۱۸ حدود ۱.۰۵ میلیون بشکه در روز رشد داشته باشد که ۸۲۰ هزار بشکه در روز آن مربوط به افزایش تولید در نفت شیل خواهد بود. هزینه تولید نفت شیل مهم‌ترین عامل اثرگذار بر روند تولید نفت آمریکاست که طی چند سال گذشته روندی نزولی را تجربه کرده است. بر اساس برآوردهای شرکت راستاد انرژی، هزینه تولید نفت شیل از ۷۳ دلار در هربشکه در سال ۲۰۱۲ به ۳۵ دلار در بشکه در سال ۲۰۱۶ رسید و برآورد می‌شود که هزینه تولید آن در سال ۲۰۱۸ اندکی بیش از سال ۲۰۱۷ باشد، با این حال میانگین آن کمتر از ۴۰ دلار در بشکه خواهد بود.
۳. موازنه بازار در سال ۲۰۱۸
میزان مازاد یا کمبود عرضه، مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر قیمت نفت است و همانطور که در نمودار زیر نیز مشخص است، در سال‌های ۲۰۱۴، ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ به ترتیب ۰,۶ ، ۱.۶ و ۰.۵ میلیون بشکه در روز مازاد عرضه در بازار وجود داشت که دلیل اصلی سقوط قیمت‌های نفت بود، اما در سال ۲۰۱۷ وضع متفاوت شده است. بر اساس متوسط برآوردهای اوپک، آژانس بین‌المللی انرژی و اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در فصل اول ۲۰۱۷ حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز مازاد عرضه در بازار وجود داشته، اما در فصول دوم و سوم ۲۰۱۷ بازار با ۶۰۰ هزار بشکه در روز کمبود عرضه مواجه بوده و در فصل چهارم کمبود عرضه حدود ۳۰۰ هزار بشکه در روز برآورد شده است. به طور کلی، در طول سال ۲۰۱۷ بازار با کمبود عرضه۳۰۰ هزار بشکه‌ای در روز مواجه بوده و روند کاهشی سطح ذخیره‌سازی‌های تجاری در سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) نیز تاییدکننده این برآورد است.
برآوردها برای سال ۲۰۱۸ نیز حاکی است که در فصل اول و دوم به ترتیب ۳۰۰ و ۱۰۰ هزار بشکه در روز مازاد عرضه در بازار وجود داشته باشد، اما در فصل سوم و چهارم، بازار با ۸۰۰ و ۵۰۰ هزار بشکه در روز کمبود عرضه مواجه باشد و برای کل سال ۲۰۱۸ برآورد شده بازار با ۲۰۰ هزار بشکه در روز کمبود عرضه داشته باشد. البته این برآوردها با فرض ادامه شرایط کنونی بازار است.
۴. وضعیت ذخیره‌سازی‌های تجاری
در حال حاضر سطح ذخیره‌سازی‌ها بالاتر از میانگین پنج سال گذشته است. از اواسط سال ۲۰۱۶ مجموع ذخیره‌سازی‌های تجاری نفت کشورهای عضو OECD روندی نزولی را تجربه کرده و در ماه اکتبر ۲۰۱۷ به ۲۹۴۸ میلیون بشکه رسید که ۱۰۷ میلیون بشکه کمتر از سطح آن در سال گذشته در همین مقطع زمانی است، اما حدود ۱۳۷ میلیون بشکه بالاتر از میانگین پنج سال گذشته است. آژانس بین‌المللی انرژی نیز برآورد کرده که در ماه اکتبر مجموع ذخیره‌سازی‌های تجاری نفت کشورهای عضو OECD، ۲۹۴۰ میلیون بشکه بوده و ۱۱۱ میلیون بشکه بالاتر از میانگین پنج سال گذشته است. بعد از توافق اوپک در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۶، وزیر نفت عربستان یکی از اهداف توافق اوپک را بازگرداندن سطح ذخیره‌سازی‌های تجاری OECD به سطح متوسط پنج سال گذشته اعلام کرد. در آن زمان ذخیره‌سازی‌ها بیش از ۳۰۰ میلیون بشکه بالاتر از میانگین پنج سال گذشته بود و روند کاهشی آن اگرچه سبب شد مازاد آن نسبت به میانگین پنج سال گذشته به کمتر از نصف برسد، اما هنوز بالاتر از میانگین پنج سال گذشته است و احتمالا در ماه‌های نوامبر، دسامبر و ژانویه ۲۰۱۸ نیز از آن برداشت خواهد شد، اما با کاهش رشد تقاضا از اواخر فصل اول ۲۰۱۸ و فصل دوم ۲۰۱۸ و آغاز عملیات‌های تعمیر و نگهداری در پالایشگاه‌ها برای سوئیچ کردن از تولید سوختهای زمستانی به سوختهای تابستانی، روند نزولی آن متوقف شده و احتمالا تا پایان فصل دوم ۲۰۱۸ افزایش یابد.
۵. پایبندی تولیدکنندگان اوپکی و غیر اوپکی به توافق کاهش سطح تولید
اعضای اوپک در اجلاس ۱۷۱ این سازمان تصمیم گرفتند ۱,۲ میلیون بشکه در روز تولید خود را کاهش دهند. این تصمیم به منظور شتاب در روند کاهش مازاد عرضه و هدف ایجاد توازن دوباره در بازار نفت اتخاذ شد که از ابتدای ژانویه ۲۰۱۷ به اجرا درآمد. اندونزی کاهش سطح تولید را نپذیرفت و عضویت این کشور در اوپک به حالت تعلیق درآمد. کشورهای لیبی و نیجریه نیز از تصمیم اوپک مستثنا شدند. علاوه بر این، در ۹ دسامبر کشورهای غیراوپک نیز توافق کردند روزانه ۵۵۸ هزار بشکه از تولید خود بکاهند که ۳۰۰ هزار بشکه از آن سهم روسیه است. مسئله پایبندی اوپک و غیراوپک به توافق انجام شده به یکی از عوامل تاثیرگذار بر بازار تبدیل شده است. بر اساس آمار منتشر شده از تولید اوپک طی ماه‌های مارس، آوریل و مه، متوسط پایبندی اعضای اوپک بالا و فراتر از حد انتظار تحلیلگران بازار بود، اما در ماه‌های ژوئن، ژوئیه، اوت و سپتامبر متوسط پایبندی آنها کاهش یافت و حجم تخلفات در ماه‌های ژوئن، ژوئیه، اوت و سپتامبر به ترتیب به ۲۱۲، ۱۶۸، ۴۵ و ۷۸ هزار بشکه در روز گزارش شد. طی ماه‌های اکتبر و نوامبر ۲۰۱۷ حجم تخلفات کاهش یافت و پایبندی بیش از ۱۰۰ درصد بود. به طور کلی حجم تخلفات اوپک در ۱۱ ماه سال ۲۰۱۷، ۱۳ هزار بشکه در روز بوده است که نشان‌دهنده پایبندی بیش از ۹۸ درصدی تولیدکنندگان اوپک به توافق تولید است.
از طرف دیگر تولیدکنندگان غیراوپک نیز پایبندی نسبتا بالایی به توافق داشتند، به خصوص پایبندی روسیه طی چند ماه گذشته بیش از ۹۰ درصد بوده است. میزان پایبندی روسیه در ماه اکتبر و نوامبر به ترتیب ۹۷ و ۹۵ درصد و متوسط پایبندی این کشور در ۱۱ ماه سال ۲۰۱۷ حدود ۸۱ درصد بوده است. این در حالی است که اغلب تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند پایبندی این کشور فراتر از ۵۰ درصد نباشد. به طور کلی متوسط پایبندی تولیدکنندگان غیراوپک در ۱۱ماه سال ۲۰۱۷ به مقدار ۸۳ درصد بوده است. این در حالی است که در توافق‌های قبلی این کشورها با اوپک، متوسط پایبندی آنها فراتر از ۴۰ درصد نبوده است.
بدون شک یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر قیمت نفت در سال ۲۰۱۸ میزان پایبندی تولیدکنندگان اوپک و غیر اوپک به توافق تولید و مسئله ادامه یا خروج از توافق خواهد بود. پایبندی به توافق تحت تاثیر عواملی نظیر اراده سیاسی تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک، قیمت نفت، سطح ذخیره‌سازی‌های تجاری نفت در جهان، میزان رشد تقاضا و میزان رشد عرضه خواهد بود. سطح قیمت نفت مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر پایبندی، ادامه یا خروج از توافق خواهد بود. قیمت‌ها در سال ۲۰۱۷ تحت تاثیرعوامل مختلفی که یکی از مهم‌ترین آنها توافق اوپک بود به طور میانگین ۲۳ درصد افزایش یافت و قیمت برنت از ۴۳,۷۶ دلار در هر بشکه در سال ۲۰۱۶ به ۵۴.۱۷ دلار در هر بشکه در سال ۲۰۱۷ رسید و در آغاز سال ۲۰۱۸ در محدوده ۶۵ تا ۷۰ دلار در بشکه قرار گرفته است. در زمان توافق اغلب تولیدکنندگان قیمت بین ۵۰ تا ۶۰ دلار را مدنظر داشتند، چرا که از یک طرف نیازهای مالی آنها را پوشش می‌داد و از طرف دیگر مانع رشد فزاینده در تولید نفت شیل آمریکا می‌شد. حال که قیمت‌ها در محددوه بالاتر از ۶۰ دلار قرار گرفته، مسئله خروج از توافق مطرح است، چراکه برخی تولیدکنندگان استدلال می‌کنند با این سطح قیمت‌ها، حجم بیشتری از ذخایر نفت شیل اقتصادی می‌شود و رشد سریع تولید نفت شیل را به دنبال خواهد داشت که سبب تکرار اتفاقات سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ خواهد شد. از سوی دیگر، یکی از اهداف توافق بازگرداندن سطح ذخیره‌سازی‌های تجاری به سطح متوسط پنج سال گذشته ذکر شده است و به نظر نمی‌رسد که با توجه به شرایط بازار تا پایان نیمه اول سال ۲۰۱۸ به سطح متوسط پنج سال گذشته برگردد و برای بازگرداندن آن به سطح متوسط پنج سال گذشته، توافق باید حداقل تا پایان نیمه اول سال ۲۰۱۸ ادامه یابد، با این حال سطح کنونی قیمت‌ها سبب افزایش حجم تخلفات خواهد شد.
۶. از سرگیری یا افزایش تولید در مناطقی که تولید آنها به طور برنامه‌ریزی نشده قطع شده یا کاهش یافته است
در سال‌های گذشته قطع یا کاهش برنامه‌ریزی‌نشده در سطح تولید برخی کشورهای تولیدکننده نفت، یکی از عوامل تاثیرگذار بر نوسانات قیمت نفت بوده است. قطع یا کاهش برنامه‌ریزی‌نشده می‌تواند یا در اثر وقوع حوادث طبیعی از قبیل توفان، آتش‌سوزی، سرمای شدید هوا و ... یا ناشی از حوادث و تحولات سیاسی باشد. معمولا قطع یا کاهش برنامه‌ریزی‌نشده ناشی از وقوع حوادث طبیعی در مدت کوتاهی از سر گرفته می‌شود، همانند قطع عرضه ناشی از توفان‌های هاروی و آریما در آمریکا یا آتش‌سوزی در تاسیسات نفتی منطقه مک موری در کانادا و همینطور آسیب دیدن خط لوله انتقال نفت حوزه فورتی در دریای شمال به انگلستان که به سرعت تعمیر و راه‌اندازی شد. اما قطع یا کاهش برنامه‌ریزی‌نشده در تولید ناشی از حوادث و تحولات سیاسی مدت زمان زیادی به طول می‌انجامد که از سر گرفته شود. بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در ماه دسامبر ۲۰۱۷ ظرفیت تولیدی در غیراوپک که به طور غیربرنامه‌ریزی شده از بازار خارج بوده حدود ۵۹۸ هزار بشکه در روز بوده است. از این مقدار ۲۹۸ هزار بشکه مربوط به کشور انگلستان بوده که با راه‌اندازی خط لوله فورتی در اوایل ژانویه ۲۰۱۸ به چرخه تولید برگشت و بقیه آن که حدود ۳۱۲ هزار بشکه در روز است، بخش اعظم آن مربوط به کشورهای یمن، سودان و سودان جنوبی است که با توجه به شرایط سیاسی این کشورها بعید است به زودی وارد بازار شود. نکته مهم مربوط به ظرفیت تولیدی می‌شود که در کشورهای عضو اوپک به طور غیربرنامه‌ریزی نشده از بازار خارج شده‌اند، بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا در ماه دسامبر ۲۰۱۷ ظرفیت تولیدی اوپک که به طور غیربرنامه‌ریزی شده از بازار خارج بوده حدود ۱,۱۴۰ میلیون بشکه در روز بوده است. این مقدار مربوط به لیبی، نیجریه، عراق، عربستان سعودی و کویت به ترتیب با ۳۳۰، ۱۴۰، ۱۷۰، ۲۵۰ و ۲۵۰ هزار بشکه در روز می شود. در این میان وضع تولید لیبی و نیجریه از اهمیت بیشتری برخوردار است. دو کشور لیبی و نیجریه به دلیل شرایط خاص خود، از توافق اخیر اوپک استثنا شدند و تغییرات تولید این دو کشور یکی از چالش‌های توافق اوپک محسوب می شود. تولید لیبی در زمان معمرقذافی به ۱.۷میلیون بشکه در روز رسید که تحت تاثیر تحولات سیاسی ناشی از سقوط قذافی, به صفر رسید، اما در دوران پس از قذافی، طی مدتی کوتاه تولید این کشور مجددا به حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافت. در پی تشدید منازعات سیاسی پس از سقوط قذافی، تولید نفت این کشور مجددا سقوط کرد و به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز رسید و با نوساناتی در همین محدوده ادامه یافت. اگرچه رسیدن تولید لیبی به ۱.۵ میلیون بشکه در روز در کوتاهمدت به دلیل مسائل فنی دور از ذهن است، اما در صورت فروکش کردن منازعات داخلی، این کشور ظرفیت افزایش تولید را دارد. تولید این کشور در ماه ژوئیه ۱۰,۰۶ هزار بشکه در روز بود، اما در ماه اوت با کاهش مواجه شد و به ۸۶۴ هزار بشکه در روز رسید. تولید این کشور در ماه دسامبر ۲۰۱۷ با ۷ هزار بشکه کاهش نسبت به ماه قبل به ۹۶۲ هزار بشکه در روز رسید. رئیس شرکت ملی نفت لیبی اعلام کرده که این کشور در نظر دارد تا پایان سال ۲۰۱۷ تولید خود را به سطح ۱.۲۵ میلیون بشکه در روز و تا پایان سال ۲۰۱۸ به روزانه ۱.۵ میلیون بشکه افزایش دهد.
از طرف دیگر تولید نفتخام نیجریه نیز که اوایل سال ۲۰۰۵ حدود ۲,۵ میلیون بشکه در روز بود، تحت تاثیر منازعات سیاسی و مسائل فنی، روندی کاهشی یافت و با تشدید منازعات سیاسی در دلتای نیجر طی سال ۲۰۱۶ به حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز رسید و با نوساناتی در همین محدوده ادامه پیدا کرد. در صورت حل اختلافات داخلی، این کشور ظرفیت افزایش سطح تولید خود به حدود ۲ میلیون بشکه در روز را دارد. تولید این کشور در ماه دسامبر ۲۰۱۷ به ۱.۸۶۱ میلیون بشکه در روز رسید که نسبت به ماه قبل روزانه ۷۶ هزار بشکه افزایش داشت.
به طور کلی این دو کشور در صورت حل منازعات داخلی و فروکش کردن ناآرامیها، توان افزایش تولید دارند. سال ۲۰۱۷ تولید این دو کشور نسبت به سال ۲۰۱۶ در مجموع ۵۳۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت و یک عامل مهم تضعیف‌کننده قیمت‌های نفت بود.
۷. نقش ریسک‌های ژئوپلیتیک
ریسک‌های ژئوپلیتیکی یکی از عواملی بوده که همواره بر قیمت نفت تاثیر گذاشته و میزان تاثیرگذاری آن با توجه به شرایط بازار متغیر بوده است. به طور مثال در ژوئن ۲۰۱۴ زمانی که قیمت برنت به حدود ۱۱۵ دلار در بشکه رسید، تحلیلگران حدود ۱۰ تا ۱۵ دلار این سطح قیمت را ناشی ریسک‌های ژئوپلیتیک که مهم‌ترین آن ظهور داعش و پیشروی‌های سریع آنها بود، می‌دانستند و همینطور در افزایش اخیر قیمت‌ها در نوامبر ۲۰۱۷، حدود ۳ تا ۵ دلار این افزایش، متاثر از ریسک ژئوپلیتیک تلقی شده است. در حال حاضر ریسک‌های ژئوپلیتیک مختلفی در بازار نفت تاثیرگذار هستند و برخی از این عوامل نظیر تحولات سیاسی داخلی عربستان و اقدامات محمد بن سلمان ولیعهد این کشور، اقدامات و تصمیم‌های دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، بحران سیاسی در ونزوئلا، وضعیت ثبات سیاسی در لیبی، منازعات سیاسی و نظامی در دلتای نیجر، بحران کره شمالی در شرق آسیا، چالش‌های روسیه و آمریکا، بحران کردستان عراق، رابطه ایران و عربستان و سایر تحولات سیاسی در خاورمیانه، احتمالا در سال ۲۰۱۸ همچنان بر قیمت نفت تاثیرگذار خواهند بود. البته ذکر این نکته ضروری است که وقتی مازاد عرضه در بازار وجود دارد، ریسک‌های ژئوپلیتیک تاثیر کمتری بر نوسانات قیمت دارد، اما زمانی که بازار در وضع تعادل است یا کمبود عرضه در بازار وجود دارد و از ذخیره‌سازی‌ها برداشت می‌شود، عوامل ژئوپلیتیک تاثیر بیشتری در نوسانات قیمت دارد و چون برآورد می‌شود که در سال ۲۰۱۸ به خصوص در فصول سوم و چهارم با کمبود عرضه مواجه باشد، احتمالا عوامل ژئوپلیتیک تاثیر بیشتری بر قیمت نفت خواهد گذاشت.
۸. نتیجه‌گیری
طی سه ماه گذشته عواملی نظیر رشد بیش از مقدار پیش‌بینی شده تقاضای جهانی در سال ۲۰۱۷، پایبندی فراتر از حد انتظار تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک به توافق کاهش تولید در ۱۲ ماه گذشته و موافقت آنها به تمدید توافق تا پایان سال ۲۰۱۸، وضع تعداد دکل‌های حفاری فعال در بخش نفت آمریکا و رشد کمتر از مقدار پیش‌بینی شده در تولید نفت این کشور، روند کاهشی سطح ذخیره‌سازی‌های تجاری در کشورهای OECD و تشدید ریسک‌های ژئوپلیتیک تاثیرگذار بر قیمت نفت در منطقه خاورمیانه سبب افزایش قیمت نفت شد. به‌طوری‌که قیمت نفت برنت در محدوده ۶۰ تا ۶۵ دلار در بشکه قرار گرفت و حتی به سطح ۷۰ دلار در هر بشکه نیز رسید. پیش‌بینی می‌شود این عوامل در کوتاه مدت همچنان بر قیمت نفت تاثیرگذار باشند، اما از اواخر فصل اول ۲۰۱۸ از یک طرف تقاضای جهانی تحت تاثیر تغییرات فصلی کاهش خواهد یافت و پالایشگران نیز در نقاط مختلف جهان عملیات تعمیر و نگهداری را آغاز خواهند کرد و از سوی دیگر سطح کنونی قیمت‌ها سبب خواهد شد بحث‌های مربوط به خروج از توافق با جدیت بیشتری مطرح شود و احتمالا برخی کشورهای عضو توافق که توان افزایش تولید دارند نظیر عراق و قزاقستان سطح تخلفات خود را افزایش خواهند داد. این در حالی خواهد بود که برآورد می‌شود در فصول اول و دوم ۲۰۱۸ بازار با مازاد عرضه مواجه خواهد بود. به طور کلی پیش‌بینی می‌شود قیمت‌ها در فصول اول و دوم ۲۰۱۸ دوباره به محدوده ۵۵ تا ۶۰ دلار برگردد، اما در فصول سوم و چهارم در محدوده ۶۰ تا ۶۵ دلار در بشکه قرار گیرد.
مهدی یوسفی
کارشناس ارشد انرژی
