ما انسان‌ها امروز به اندازه‌ای در اکثر زمینه‌های علمی پیشرفت کرده ایم که برای دست یافتن به رویاهای خود کافیست تنها از تحقق دو امر اطمینان حاصل کنیم: بخواهیم و منابع مالی را تأمین کنیم. البته مورد دوم هم وابسته به اولی خواهد بود.
کاهش و بهینه سازی مصرف سوخت، جلوگیری از بروز حوادث رانندگی و از بین رفتن ترافیک سه آرزویی هستند که این روزها برای بخش حمل و نقل متصور است. این سه آرزو به حدی عمیق و چند وجهی هستند که شاید حتی اگر برای غول چراغ جادو هم مطرح کنیم جا بزند!
تنها در سال ٢٠١٠ یک میلیون و ٢٥٠ هزار نفر در حوادث رانندگی در جهان جان خود را از دست دادند و ایران هم به عنوان یک کشور در حال توسعه جایگاه چشمگیری از نظر ایمنی جاده و آمار تصادفات جاده‌ای در جهان ندارد. این کشور به ازای هر ١٠٠ هزار نفر راننده، ٩٢,٧ قربانی حوادث رانندگی در سال ٢٠١٣ داده است. شاید ایجاد جاده‌های هوشمند راهی باشد که بتوان این تعداد را به شدت کاهش داد یا حتی با صفر رساند و در عین حال مصرف سوخت خودروها را بهتر مدیریت کرد و فکری به حال ترافیک شهرهای بزرگ از جمله تهران کرد.
در سال ٢٠١٣، کشور ما با ثبت آمار ٩٢,٧ قربانی از هر ١٠٠ هزار راننده بسیار بهتر از کشورهایی مانند گینه با ٩٤٦٢ کشته در هر ١٠٠ هزار راننده وسایل نقلیه در همان سال عمل کرده است. با این حال نمی‌توان عملکرد آن را با کشورهایی مانند سوییس، فنلاند اسپانیا و بریتانیا مقایسه کرد که تنها ٤ یا ٥ نفر کشته از هر ١٠٠ هزار راننده در سال ٢٠١٣ را تجربه کردند.
این یعنی هنوز جای کار بسیار زیاد است. هنوز باید به فکر راه‌های مختلف برای کنترل هر چه بهتر و بهینه تر عبور و مرور در جاده هایمان باشیم. البته یکی از کارهایی هم که می‌تواند در این زمینه انجام داد این است که ببینیم کشورهای موفق در این زمینه چه می‌کنند: بله درست است، آنها فکر می‌کنند؛ یا اجازه می‌دهند جاده هایشان فکر کنند.
نقل قولی معروف از مدیر شرکت مایکروسافت، بیل گیتس، در مورد صنعت خودروسازی وجود دارد: اگر شرکت جنرال موتورز به اندازه صنعت رایانه پیشرفت کرده بود الان ما باید خودروهایی می‌راندیم که با قیمت تنها ٢٥ دلار می‌توانستند بیش از هزار مایل با هر گالن بنزین حرکت کنند. این گفته خود نشان از شکاف بسیار زیاد میان رشد صنایع مختلف مانند رایانه و الکترونیک و حمل و نقل در جهان است.
اگر بخواهیم پیشرفت علوم رایانه و الکترونیک را با توسعه جاده سازی در جهان و در مرحله بعد با کشور خودمان مقایسه کنیم، به نظر می‌رسد شرایط بسیار وخیم تر خواهد بود. برای ما ایرانیان جاده در بهترین حالت سطحی صاف از زمین است که خودروها می‌توانند روی آن حرکت کنند، مجهز به دوربین‌های مدار بسته باشد تا رانندگان متخلف را شناسایی کند و در برخی جاده‌ها دکل‌های بلند نورافکن دارد که در شب به رانندگان کمک می‌کند بهتر مسیر خود را مشخص کنند. ولی شاید بتوان از جاده توقع بیشتری داشت.
این تصویر در جهان، یا حداقل کشورهای پیشرفته، در حال تغییر است. جاده‌ها در حال پیشرفته تر شدن هستند. آنها دارند هوشمند می‌شوند. مصرف انرژی در آنها در حال بهینه تر شدن است و حتی در کشورهایی اقدام‌هایی برای ایجاد جاده‌هایی صورت گرفته که می‌توانند انرژی مورد نیاز خود را توسط مکانیزم‌هایی تأمین کنند و یا حتی به ساختمان‌های اطراف هم انرژی رسانی کنند.
البته این طرح‌ها با وجود این که بسیار امیدوار کننده به نظر می‌رسند هنوز راه زیادی تا عملیاتی شدن و گستردگی در پیش دارند. مشکل اینجاست که هزینه ساخت این نوع جاده‌ها واقعا سرسام آور است و هر دولت و کشوری توان مالی لازم و درک کافی برای احداث آنها را ندارد.
اما باید پذیرفت که پیشرفت تکنولوژی با وجود گسترش اینترنت و شبکه‌های هوش مصنوعی غیر قابل اجتناب است و می‌توان گفت کار به جایی رسیده که کشورهای صاحب چنین فناوری‌هایی برای آسایش و راحتی خود هم که شده در صددند تا این فناوری‌ها را در تمام جهان گسترش دهند.
خودروهای هوشمند
امروزه صحبت از خودروهایی است که خودشان را هدایت می‌کنند و به راننده اجازه می‌دهند که به جای اینکه هر روز مدتی از عمرش را به رانندگی بگذراند با خیال راحت در خودرو بنشیند و تنها با اعلام مقصد به خودرو پس از طی مسافت مشخص خود را در مقصد مورد نظر ببیند.
شاید ٢٠ سال پیش صحبت کردن از این پیشرفت‌ها آرزویی دور از دسترس بود اما امروز یعنی اوایل سال ٢٠١٧ شرکت‌های خودروسازی بزرگ جهان دست به تولید خودروهای برقی با آلایندگی صفر و سازوکار‌های خودران کرده‌اند.
تا چند سال آینده قطعا توسعه این خودروها گسترش بسیاری خواهد یافت و صرف وقت در هنگام رانندگی به مسئله‌ای پیش پا افتاده تبدیل خواهد شد. کابین داخل خودروها از حالت فعلی تغییر خواهد کرد و تبدیل به محلی برای انجام امور مختلف روزمره سرنشینان خواهد شد. کسی که در خودرو هست دیگر اصلا به جاده نگاه هم نخواهد کرد که بداند چه خبر است چون احتمالا وقتش را نخواهد داشت و مشغول انجام امور خود خواهد بود. البته ذکر این نکته هم لازم است که این توصیف از مسیرهاییست که به طور روزمره فرد مجبور است آن را طی کند و هیچ علاقه‌ای به دیدن اطراف خود ندارد.
به هر حال چاره‌ای نداریم جز این که بپذیریم که در چه مسیری حرکت می‌کنیم. آینده این است: خودروهای بدون آلایندگی، احتمالا برقی یا هیدروژنی و از همه مهمتر خودران. تعداد این خودروها روز به روز در حال افزایش است و قطعا همه گیر خواهد شد.
جاده‌های هوشمند؟
حال که چنین آینده‌ای را خواهیم داشت چرا به فکر هوشمند کردن جاده‌ها نباشیم. جاده‌هایی که خودروهای هوشمند را مدیریت کنند.
به گزارش ایسنا، کشور هلند قرار است از سال آینده شاهد ظهور جاده‌های جدید با قابلیت درخشش در زمان تاریکی و ارائه شارژ مورد نیاز برای خودروهای الکتریکی باشد. جاده‌های هوشمند که از توانایی درخشش در تاریکی شب برخوردار بوده و می‌توانند شاخص‌های آب و هوایی را در تاریکی به شکل نشانه‌هایی درخشان نمایش دهد،از اواسط سال ٢٠١٣ در هلند نصب خواهند شد.
همچنین، در اوایل ماه آوریل، در بزرگراه منتهی به شهر اوس در جنوب هلند، برای اولین بار از خطوط درخشان جاده‌ای استفاده شد.
به علاوه طرحی نیز ارائه شده که در آن خطوط القای انرژی ویژه خودروهای برقی - طراحی جاده‌های هوشمند با خطوط شارژ کننده خودروهای الکتریکی- در جاده‌ها در نظر گرفته شده است.
اما شاید بتوان پا را باز هم فراتر گذاشت و هوشمندی جاده‌ها را بهتر کرد.
جاده‌هایی برای مدیریت خودروها
جاده‌ها را می‌توان طوری طراحی کرد که هر خودرو با ورود به آن به یک سیستم مرکزی مدیریت ترافیک متصل شود تا تنها بر اساس قواعد ایمنی آن جاده خاص حرکت کند. این کار چندین حسن خواهد داشت.
اول این که هر خودرو با ورود به جاده در حقیقت وارد مسیری از پیش تعیین شده خواهد شد و دیگر اجازه نخواهد داشت تا حرکت خارج از آنچه در آن جاده و با توجه به شرایط خودروهای دیگر انجام دهد. یعنی چه؟ یعنی دیگر تصادف بی تصادف! یعنی این که اگر شما در چنین جاده‌ای باشید این جاده است که به خودروی شما اجازه نمی‌دهد فاصله خود را با خودروی روبرو از حد مجاز کمتر کند، اگر خودرویی در جاده به هر دلیل متوقف شود از ابتدای جاده حرکت خودروهای دیگر را طوری تنظیم خواهد کرد که توقف یک خودرو جلوگیری از عبور دیگران را به حداقل برساند و در نهایت رفت و آمد تسهیل شود.
دومین مزیتی که سیستم‌های سراسری کنترل ترافیک در جاده‌ها خواهند داشت این است که همه چیز به صورت اتوماتیک انجام خواهد شد و سرنشینان می‌توانند به طور دقیق بدانند که در چه بازه‌ای از زمان می‌توانند از جاده‌ای مشخص عبور کنند.
در نهایت هم راننده خودروهایی که در این جاده‌ها حرکت کنند خواهند توانست در نبود خودروهای دیگر به هر سرعتی که می‌خواهند حرکت کنند و نگران از دست رفتن لذت رانندگی نباشند. مثلا سیستم وقتی بداند که یک خودرو مثلا در فاصله ١٠ کیلومتری یک پیچ خطرناک است و هیچ خودروی دیگری هم در نزدیکی آن نیست، به آن اتومبیل اجازه خواهد داد تا فاصله مثلا یک کیلومتری آن پیچ به سرعت خود ادامه دهد و وقتی به آن نزدیک شد به طور خودکار سرعت خود را کاهش دهد و به حد ایمن متناسب با آن پیچ برساند.
از دیگر مزایای این طرح آن است که مانند بسیاری از طرح‌های دیگر هزینه نصب عجیب و غریبی را نیاز نخواهد داشت. چرا؟ به این دلیل که استفاده از سیستم مکان یابی جهانی در خودروهای فعلی مسئله‌ای بسیار عادی است به طوری که خودروها با دقت تنها چند سانتیمتر در تمام نقاط جهان قابل مکان یابی هستند. این سیستم می‌تواند از همین قابلیت برای کنترل خودروهای هوشمند آینده بهره ببرد. البته همین الان هم جاده‌هایی به صورت آزمایشی ساخته شده‌اند که با تشخیص خودروها نسبت به هم به رانندگان در مورد رعایت فاصله خود هشدار‌های لازم را می‌دهند. جدای از این حسگرهایی ساخته شده که در مسیر جاده کار گذاشته می‌شود که موقعیت همه ماشین‌های در حال حرکت در آن قابل تشخیص است.
در واقع صحبت از آن است که سیستم کنترل راهبری خودروها در هر جاده مخصوص شرایط آن جاده تعبیه می‌شود و هر خودرو با ورود به آن به صورت خودکار وارد آن می‌شود و از قوانین و شرایط آن پیروی می‌کند.
این سیستم راهبری و مدیریت ترافیک می‌تواند در کنار خودروهای خودران مکملی کامل برای جلوگیری از بروز حوادث جاده‌ای در عین حفظ لذت رانندگی برای سرنشینان باشد.
از سوی دیگر با ایجاد چنین سیستم‌هایی می‌تواند موضوع مصرف سوخت را نیز در خودروها به نحوی مدیریت کرد که مثلا جاده با توجه به ترافیکی که در خود دارد از قبل به رانندگان اعلام کند که مثلا ظرفیت تکمیل است و بهتر است از جاده‌های جایگزین استفاده شود.
نمایش مقدار سوخت مورد نیاز برای طی مسیر جاده نیز یکی دیگر از اطلاعاتی است که جاده‌های هوشمند می‌توانند در اختیار رانندگان قرار دهند. همین الان امکان گوگل مپ اطلاعات بسیاری را به رانندگان از جمله مدت زمانی که طول میکشد تا از جایی به جای دیگر بروند و مسیرهای مختلف ارائه می‌کند. تمام این امکانات می‌تواند در این سیستم گنجانده شود.
آری، می‌توان به روزی امیدوار بود که حوادث رانندگی تنها خاطره‌ای تلخ در گذشته باشد و دیگر کسی آن را تجربه نکند. می‌توان به روزی امیدوار بود که مصرف سوخت خودروها به کمترین میزان برسد و یا حتی جاده ها خود منبعی برای تأمین انرژی باشند.
