توجه به پتانسیلسنجی صورت گرفته در حوزه انرژِیهای تجدیدپذیر مشخصکننده این امر است که ایران علاوه بر منابع معدنی و سوختهای فسیلی در حوزه انرژیهای جدید نیز حرفهای زیادی برای گفتن دارد.
مدتی پیش در یکی از کلاسهای دانشگاه، استادی قضیه جالبی را مطرح کرد. این استاد معتقد بود که کشور ایران از هر ذخیره ممکن طبیعی، بهترینش را دارد. به آمار مرتبط با نفت و گاز اشاره میکرد و میگفت ایران در این زمینه جزء 5 کشور اول جهان است. منابع طبیعی معدنی را معرفی میکرد و رتبه اعجاب انگیز ایران در هر بخش را یاد آور میشد. این استاد دانشگاه پس از ارائه آمار مسرت بخش در زمینه ذخایر طبیعی خدادادی به نکتۀ تلخی اشاره کرد. او مدعی بود، یکی از دلایل سرعت کم رشد تکنولوژی در کشور مربوط به وجود همین ذخایر است. در حقیقت این ذخایر طبیعی صنعت ما را در مرحله خام فروشی معطل نگه داشته است.
صحبتهای آن روز استاد در کلاس درس، مرا به فکر فرو برد و این سوال را در ذهن من به وجود آورد که آیا منبعی در کشور وجود دارد تا شرایط را برای رشد و توسعه تکنولوژی فراهم کند؟ واقعیت آن است که ظرفیت خدادادی در کشور ما وجود دارد که استفاده از آن نیازمند تکنولوژی است و میتواند تداعی کننده شاخص امیدبخشی به منظور پیشرفت علم و صنعت در کشور به حساب بیاید.این ظرفیت خدادادی چیزی جز انرژیهای تجدید پذیر نیستند. انرژیهایی که همگان آن را با تصویر سلولهای خورشیدی یا توربینهای عظیم بادی به یاد میآورند اما حوزۀ بسیار وسیعتری را شامل میشوند.در ادامه این گزارش ابتدا به ظرفیت کشور در زمینه منابع انرژی تجدیدپذیر میپردازیم تا مشخص شود، آینده تا چه میزان به انرژی تجدیدپذیر وابسته است.
ظرفیت تولید برق تجدید پذیر به وسیله استفاده از نیروی باد
اگر از جاده منجیل رودبار عبور کرده باشید پس از دیدن دریاچه زیبای منجیل، حتما چشمتان به توربینهای سر به آسمان ساییده انرژی بادی افتاده است. این توربینها وظیفه تبدیل انرژی باد به انرژی برق را دارند. اما کشور ما تا چه میزان، ظرفیت توسعه تولید برق از انرژی بادی را داراست؟ پاسخ به این سوال نیازمند یک بررسی همه جانبه است.در واقع قبلا این بررسی و پتانسیل سنجی در این حوزه انجام شده و نتایج آن در قالب اطلس باد میان مقیاس، منتشر شده است. هدف از توسعه این اطلس، در اختیار داشتن ابزاری برای برآورد پتانسیل انرژی بادی کشور و شناسایی مناطق بادخیز به منظور استفاده در تدوین برنامه ریزی های کلان و تأمین اطلاعات مورد نیاز سرمایه گذاران و محققان بوده است. در این راستا با استفاده از داده های بازتحلیل Era-Interim و مدل عددی پویای وضع هوای WRF اطلس باد با تفکیک پذیری جغرافیایی ۵ کیلومتر تهیه گردیده است که در ارتفاع های ۲۵، ۵۰، ۸۰، ۱۰۰، ۱۲۰ و ۲۰۰ متری در دسترس قرار دارد.علاوه بر این پایگاه داده ای متشکل از داده های ایستگاه های هواشناسی، بادسنجی و خروجی های مدل عددی مذکور توسعه داده شده و نرم افزاری نام WIDA جهت دسترسی به داده ها و بررسی و تحلیل آن ها تدوین شده است. درحال حاضر ویرایش نهایی اطلس باد ۱۱ ساله (۲۰۱۶-۲۰۰۵) کشور توسط سایت سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق در دسترس عموم قرار دارد.لازم به تاکید است توسعه این نیروگاهها در دریا نیز در شرایط کنون مد نظر قرار گرفته و لازم است، این اطلس در ارتباط با منابع دریایی کشور نیز تکمیل شود.
ظرفیت تولید برق تجدید پذیر به وسیله استفاده از نور خورشید
یکی از متداول ترین المانهای تولید انرژی تجدید پذیر سلولهای خورشیدی است که در سالهای اخیر مورد توجه جدی مردم و مسئولان قرار گرفته است. موقعیت استثنایی ایران و دریافت نور خورشید در زمان زیادی از سال یکی از موهبتهای جدی است که میتواند بخشی از تولید برق کشور را بر عهده بگیرد.پتانسیل سنجی این انرژی نیز در قالب اطلسی از سوی سازمان ساتبا معرفی شده که نشاندهنده پتانسیل وسیع پهنه کشور در این حوزه است. توجه به این اطلس مستلزم اهتمام جدی مسئولین به منظور استحصال برق از نور خورشید است. گفتنی است بسیاری از ادوات تولید انرژی از این منبع نیز توسط شرکتهای دانش بنیان داخل تولید میگردد.
ظرفیت تولید برق تجدید پذیر به وسیله استفاده از انرژی زمین گرمایی
یکی دیگر از انرژیهای تجدید پذیر، انرژی حاصل از گرمای زمین است که در دهههای اخیر مورد توجه جدی قرار گرفته است. استفاده از این انرژی به سبب استحصال بدون وقفه در شبانه روز و همچنین هزینه پایین عملیاتی تولید برق، میتواند در کانون جدی توجه قرار گیرد.با توجه به پتانسیل سنجی انجام شده در این حوزه، شمال غرب کشور میتواند به پایتخت انرژی زمین گرمایی تبدیل شده و علاوه بر تامین برق منطقه نسبت به صادرات برق نیز اقدام شود.در شرایط کنون ساخت یک نیروگاه در محدوده مشکین شهر، مد نظر وزارت نیرو قرار دارد اما با توجه به ظرفیت موجود برنامه ریزیها به منظور افزایش تعداد نیروگاه زمین گرمایی میبایست در دستور کار متولیان قرار گیرد.توجه به اطلسهای مذکور در بخشهای قبلی گزارش موید این نکته است که کشور ما علاوه بر معدن و نفت و گاز و سایر منابع طبیعی، در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر نیز مورد عنایت خداوند واقع شده و در صورت استفاده و ارتقای تکنولوژی زمینه تبدیل شدن به یکی از بزرگان جهان در این حوزه وجود دارد