«تغییرات اقلیمی، حتی از جنگ جهانی سوم هم می‌تواند خطر بزرگ‌تری برای نسل بشر باشد». این گزاره شاید به نظر چندان به واقعیت نزدیک نباشد و یک جنگ خونین جهانی خیلی ترسناک‌تر از کم‌آبی، گرمایش زمین و اتفاقات اینچنینی باشد. اما آنچه کره زمین و همه موجودات روی آن به‌خصوص انسان‌ها را تهدید می‌کند، تغییرات اقلیمی است، چراکه می‌تواند تمام نسل بشر را تهدید و کره خاکی را غیرقابل سکونت کند. هنوز نمی‌توان متر و معیار دقیقی برای نقش انسان در این تغییرات در نظر گرفت، اما شکی نیست فعالیت‌های صنعتی، یکی از تاثیرگذارترین عوامل در این مورد است. تولید گازهای گلخانه‌ای تاثیر مستقیمی بر گرمایش زمین دارد و کارخانه‌های صنعتی بیشترین نقش را در تولید گازهای گلخانه‌ای به‌ویژه کربن دارند. کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای، حداقل در حد تئوری و حرف سال‌هاست که مورد بررسی قرار گرفته، اما صنعت‌های بزرگ جهان هیچ حرکت قابل توجهی انجام نداده‌اند. با این حال، از آنجا که تکنولوژی همیشه از صنایع دیگر پیشتاز بوده، این بار نیز به نظر می‌رسد برای کاهش تاثیرات تغییرات اقلیمی پیش‌قدم شده است. به‌طوری که شرکت‌های بزرگی مانند اپل، گوگل و مایکروسافت می‌خواهند میزان تولید کربن خود را به صفر نزدیک کنند. اما سوال این است که چنین ادعای بزرگی می‌تواند به واقعیت تبدیل شود؟
کربن کمتر، زمین سالم‌تر
شاید فکر کنید شرکت‌های تکنولوژی مانند اپل، مایکروسافت و گوگل، در برابر کارخانه‌ها و نیروگاه‌های بزرگ که از سوخت زغال‌سنگ استفاده می‌کنند، درصد پایینی در تولید گازهای گلخانه‌ای دارند و این تلاش‌ها برای پایین آوردن تولید کربن، ناچیز باشد. اما باید بدانید که برای مثال شرکت اپل در سال گذشته ۱/۲۵ میلیون تن گاز دی‌اکسید کربن آزاد کرده که با فعالیت شش نیروگاه برق با سوخت زغال‌سنگ در یک‌سال برابر است. این در حالی است که اپل نسبت به سال ۲۰۱۵، نزدیک به ۳۵ درصد میزان تولید کربن خود را کاهش داده است. پس اگر ادعای این شرکت‌ها برای کاهش تولید کربن درست باشد، می‌تواند عدد قابل ملاحظه‌ای به حساب بیاید. اما شرکت‌های تکنولوژی چطور کربن تولید می‌کنند؟ دلیل اصلی تولید کربن در این صنایع، مصرف برق است. تمام شرکت‌های بزرگ، دیتاسنترهای ابر داده‌ای دارند که میزان برق بسیار بالایی مصرف می‌کنند. یعنی از اصلی‌ترین منابع تولید برق در جهان، سوخت‌های فسیلی و زغال‌سنگ است. پس خیلی راحت می‌توان حساب کرد که هر اطلاعاتی که شما از سرورهای این شرکت‌ها دریافت می‌کنید یا هر ایمیل و پیامی که می‌فرستید، نقشی در تولید کربن بیشتر و در نتیجه گرمایش زمین دارید. به‌طور مثال اگر شرکت مایکروسافت بتواند میزان تولید کربن خود را به ۶۰ درصد میزان فعلی کاهش دهد، مانند این است که نزدیک ۱۲ میلیون خودرو از خیابان‌ها حذف شوند. پس برعکس تصور ما این شرکت‌های پیشرو، بدون اینکه در بالای ساختمان‌های خود دودکش‌های دودزای بزرگ داشته باشند، هر روز زمین را به جای بدتری برای زندگی تبدیل می‌کنند.
انرژی تجدیدپذیر، راه نجات از سوخت فسیلی
آنچه در برنامه بلندمدت شرکت‌های بزرگ تکنولوژی تا به حال اعلام شده، برنامه ده ساله برای حذف کامل تولید کربن از چرخه تولیدشان است. طبق پیش‌بینی‌ها کاهش ۷۵ درصدی تولید کربن فعلی، یک امر قابل دسترس است، اما آنچه مساله را سخت می‌کند، ۲۵ درصد نهایی کار است و شاید همین کار را به ۱۰ سال درازا کشانده است. راهکار اصلی صنعت برای فرار از سوخت‌های کلاسیک و فسیلی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است. یعنی استفاده از منابعی مانند نور، آب و باد که به‌صورت طبیعی در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت دوباره به وجود می‌آیند و مانند سوخت‌های فسیلی پایان‌پذیر نیستند. با وجود اینکه بشر سال‌هاست توانسته به بهره‌وری انرژی‌های تجدیدپذیر برسد، اما جایگزین کردن این انرژی با انرژی‌های کلاسیک آن‌قدر هزینه‌بر است که تمایلی به استفاده از آن در صنعت وجود ندارد. مثلا شرکت گوگل یک مزرعه پنل‌های خورشیدی ساخته و تنها ۳ درصد از مصرف انرژی خود را از آن تامین می‌کند یا اپل از ۷۰ تامین‌کننده غول‌پیکر استفاده می‌کند تا بتواند مصرف انرژی خود را از روش‌های دیگر به ۲۵ درصد نزدیک کند. البته شرکت مایکروسافت به غیر از انرژی‌های تجدیدپذیر دنبال روش‌های دیگری هم رفته است. راهکار مایکروسافت استفاده از سوخت‌هایی است که میزان کربن پایین‌تری دارند. مانند سوخت‌های هیدروژنی که میزان تولید گازهای گلخانه‌ای آن بسیار ناچیزتر از زغال‌سنگ است.
تلاش‌های دیگر و فاصله تا واقعیت
برنامه‌ای که غول‌های فناوری دنیا در پیش گرفته‌اند، «حرکت به سمت صفر» نام دارد تا بتوانند تولید کربن خود را به صفر برسانند. اما واقعیت این است همان‌طور که گفتیم، با وجود کاهش ۲۵ تا ۳۰ درصدی تولید کربن در پنج سال اخیر توسط این سه شرکت، در ۱۰ سال پیشرو رسیدن به عدد صفر کمی دور از واقعیت و دست‌نیافتنی است. علاوه بر گران بودن انتقال مصرف از سوخت فسیلی به انرژی تجدیدپذیر، عوامل بازدارنده دیگری نیز در این میان وجود دارد. شرکت‌های تولیدکننده سوخت‌های فسیلی که از عوامل قدرتمند صنعت و اقتصاد در جهان هستند، هیچ علاقه‌ای به این مساله ندارند که مشتری‌های اصلی‌شان راه دیگری برای تامین انرژی خود انتخاب کنند. برای همین نقش پررنگی در مقابله با قانون‌گذاری‌هایی دارند که مصرف سوخت فسیلی را محدود می‌کند. از طرف دیگر حتی برای همین شرکت‌های بزرگ هم در بخش تولید، غیرقابل امکان است که کربنی تولید نکنند یا به شکل دیگر در تغییرات اقلیمی، تاثیرات مخرب نگذارند. تلاش‌هایی هم که تا به حال برای کاهش کربن در بخش تولید اتفاق افتاده است، چندان به مذاق کاربران خوش نیامده است. حتما به خاطر دارید که حذف شارژر از گوشی‌های اپل با هدف کمک به محیط زیست با چه واکنش‌های منفی‌ای روبه‌رو شد و این شرکت را به سود‌جویی محکوم کردند. اتفاقی مشابه هم برای شرکت گوگل افتاد. زمانی که این شرکت تصمیم گرفت از مواد بازیافتی برای تولید محصولات خود استفاده کند، بسیاری از کاربران، این کار را هم راستا با کاهش کیفیت محصولات گوگل دانستند و چندان علاقه‌ای به خرید آنها نشان ندادند. همه این عوامل نشان می‌دهد تکنولوژی و همچنین غول‌های فناوری با وجود تلاش و برنامه، راه سختی را در پیش گرفته‌اند و برای رسیدن به هدف، هم باید کاربران را همراه کنند و هم دیگر بازیگران بزرگ صنعت را مجبور به حضور در این مسیر کنند.
شاید فکر کنید شرکت‌های تکنولوژی مانند اپل، مایکروسافت و گوگل، در برابر کارخانه‌ها و نیروگاه‌های بزرگ که از سوخت زغال‌سنگ استفاده می‌کنند، درصد پایینی در تولید گازهای گلخانه‌ای دارند و این تلاش‌ها برای پایین آوردن تولید کربن، ناچیز باشد. اما باید بدانید که برای مثال شرکت اپل در سال گذشته ۱/۲۵ میلیون تن گاز دی‌اکسید کربن آزاد کرده که با فعالیت شش نیروگاه برق با سوخت زغال‌سنگ در یک‌سال برابر است. این در حالی است که اپل نسبت به سال ۲۰۱۵، نزدیک به ۳۵ درصد میزان تولید کربن خود را کاهش داده است. پس اگر ادعای این شرکت‌ها برای کاهش تولید کربن درست باشد، می‌تواند عدد قابل ملاحظه‌ای به حساب بیاید. اما شرکت‌های تکنولوژی چطور کربن تولید می‌کنند؟ دلیل اصلی تولید کربن در این صنایع، مصرف برق است. تمام شرکت‌های بزرگ، دیتاسنترهای ابر داده‌ای دارند که میزان برق بسیار بالایی مصرف می‌کنند. یعنی از اصلی‌ترین منابع تولید برق در جهان، سوخت‌های فسیلی و زغال‌سنگ است. پس خیلی راحت می‌توان حساب کرد که هر اطلاعاتی که شما از سرورهای این شرکت‌ها دریافت می‌کنید یا هر ایمیل و پیامی که می‌فرستید، نقشی در تولید کربن بیشتر و در نتیجه گرمایش زمین دارید. به‌طور مثال اگر شرکت مایکروسافت بتواند میزان تولید کربن خود را به ۶۰ درصد میزان فعلی کاهش دهد، مانند این است که نزدیک ۱۲ میلیون خودرو از خیابان‌ها حذف شوند. پس برعکس تصور ما این شرکت‌های پیشرو، بدون اینکه در بالای ساختمان‌های خود دودکش‌های دودزای بزرگ داشته باشند، هر روز زمین را به جای بدتری برای زندگی تبدیل می‌کنند.
انرژی تجدیدپذیر، راه نجات از سوخت فسیلی
آنچه در برنامه بلندمدت شرکت‌های بزرگ تکنولوژی تا به حال اعلام شده، برنامه ده ساله برای حذف کامل تولید کربن از چرخه تولیدشان است. طبق پیش‌بینی‌ها کاهش ۷۵ درصدی تولید کربن فعلی، یک امر قابل دسترس است، اما آنچه مساله را سخت می‌کند، ۲۵ درصد نهایی کار است و شاید همین کار را به ۱۰ سال درازا کشانده است. راهکار اصلی صنعت برای فرار از سوخت‌های کلاسیک و فسیلی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است. یعنی استفاده از منابعی مانند نور، آب و باد که به‌صورت طبیعی در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت دوباره به وجود می‌آیند و مانند سوخت‌های فسیلی پایان‌پذیر نیستند. با وجود اینکه بشر سال‌هاست توانسته به بهره‌وری انرژی‌های تجدیدپذیر برسد، اما جایگزین کردن این انرژی با انرژی‌های کلاسیک آن‌قدر هزینه‌بر است که تمایلی به استفاده از آن در صنعت وجود ندارد. مثلا شرکت گوگل یک مزرعه پنل‌های خورشیدی ساخته و تنها ۳ درصد از مصرف انرژی خود را از آن تامین می‌کند یا اپل از ۷۰ تامین‌کننده غول‌پیکر استفاده می‌کند تا بتواند مصرف انرژی خود را از روش‌های دیگر به ۲۵ درصد نزدیک کند. البته شرکت مایکروسافت به غیر از انرژی‌های تجدیدپذیر دنبال روش‌های دیگری هم رفته است. راهکار مایکروسافت استفاده از سوخت‌هایی است که میزان کربن پایین‌تری دارند. مانند سوخت‌های هیدروژنی که میزان تولید گازهای گلخانه‌ای آن بسیار ناچیزتر از زغال‌سنگ است.
تلاش‌های دیگر و فاصله تا واقعیت
برنامه‌ای که غول‌های فناوری دنیا در پیش گرفته‌اند، «حرکت به سمت صفر» نام دارد تا بتوانند تولید کربن خود را به صفر برسانند. اما واقعیت این است همان‌طور که گفتیم، با وجود کاهش ۲۵ تا ۳۰ درصدی تولید کربن در پنج سال اخیر توسط این سه شرکت، در ۱۰ سال پیشرو رسیدن به عدد صفر کمی دور از واقعیت و دست‌نیافتنی است. علاوه بر گران بودن انتقال مصرف از سوخت فسیلی به انرژی تجدیدپذیر، عوامل بازدارنده دیگری نیز در این میان وجود دارد. شرکت‌های تولیدکننده سوخت‌های فسیلی که از عوامل قدرتمند صنعت و اقتصاد در جهان هستند، هیچ علاقه‌ای به این مساله ندارند که مشتری‌های اصلی‌شان راه دیگری برای تامین انرژی خود انتخاب کنند. برای همین نقش پررنگی در مقابله با قانون‌گذاری‌هایی دارند که مصرف سوخت فسیلی را محدود می‌کند. از طرف دیگر حتی برای همین شرکت‌های بزرگ هم در بخش تولید، غیرقابل امکان است که کربنی تولید نکنند یا به شکل دیگر در تغییرات اقلیمی، تاثیرات مخرب نگذارند. تلاش‌هایی هم که تا به حال برای کاهش کربن در بخش تولید اتفاق افتاده است، چندان به مذاق کاربران خوش نیامده است. حتما به خاطر دارید که حذف شارژر از گوشی‌های اپل با هدف کمک به محیط زیست با چه واکنش‌های منفی‌ای روبه‌رو شد و این شرکت را به سود‌جویی محکوم کردند. اتفاقی مشابه هم برای شرکت گوگل افتاد. زمانی که این شرکت تصمیم گرفت از مواد بازیافتی برای تولید محصولات خود استفاده کند، بسیاری از کاربران، این کار را هم راستا با کاهش کیفیت محصولات گوگل دانستند و چندان علاقه‌ای به خرید آنها نشان ندادند. همه این عوامل نشان می‌دهد تکنولوژی و همچنین غول‌های فناوری با وجود تلاش و برنامه، راه سختی را در پیش گرفته‌اند و برای رسیدن به هدف، هم باید کاربران را همراه کنند و هم دیگر بازیگران بزرگ صنعت را مجبور به حضور در این مسیر کنند.
