پالایشگاههای نفت
پالایشگاه نفت یک واحد صنعتی است که در آن نفت خام به مواد مصرفي مانند سوخت جت، سوخت دیزل، نفت سفيد، بنزین، آسفالت، گاز مایع و بسیاری دیگر از فرآورده‌های نفتی تبدیل میگردد. پالایشگاههای نفت به طور معمول واحدهای صنعتی بزرگ و درهم پیچیده‌ای می‌باشند که در آنها واحدهای مختلف با هم در ارتباط مي‌باشند.
پالایشگاههای نفت بسته به نوع خوراکی که بر مبنای آن طراحی شده‌اند دارای پیچیدگی‌های متفاوتی هستند که بر اساس آن میزان و نوع محصولات متفاوت مي‌باشند و همچنين درجه پيچيدگي انرژي متفاوتي نيز خواهند داشت. پالايش نفت خام در تمام پالايشگاه هاي موجود در جهان از سه بخش زير تشکيل شده است:
- بخش تفکيک فيزيکي (تقطير، استخراج، آسفالت گيري)
- بخش تبديل شيميايي (گرمائي، کاتاليستي)
- بخش تصفيه و عمليات نهائي (شيميايي، با هيدروژن)
در شکل زیر شماتيك كلي از واحدهاي توليدي در پالايشگاه نفت نشان داده شده است:
وضعیت کلی خوراک نفت خام و تولید فرآورده های پالایشگاه های کشور
نفت خام خوراک پالایشگاههای داخل کشور از محل تولیدات نفت خام مناطق خشکی و دریایی تأمین میشود. علاوه بر نفت خام، مقادیری نیز میعانات گازی حاصل از فرآورش گاز طبیعی جهت افزایش تولید فرآورده های سبک تقطیری در خوراک برخی از پالایشگاهها تزریق میگردد.
جدول 1 - ظرفیت طراحی پالایشگاهها در مقایسه با خوراک آنها در سال 1396
|
پالایشگاه |
ظرفیت طراحی |
ظرفیت بالفعل در سال 1396 |
|
آبادان |
390 |
363 |
|
اصفهان |
284 |
21/332 |
|
امام خمینی شازند |
250 |
03/250 |
|
کرمانشاه |
22 |
21 |
|
تبریز |
110 |
71/109 |
|
شهید تندگویان تهران |
250 |
88/245 |
|
شیراز |
56 |
15/55 |
|
لاوان |
50 |
54/52 |
|
بندرعباس |
320 |
87/312 |
|
ستاره خلیج فارس |
120 |
99/76 |
|
جمع |
1852 |
1819 |
خوراک پالایش شده برحسب هزار بشکه در روز
نمودار 1- سهم تولید فرآورده های نفتی برای هر پالایشگاه – ترازنامه هیدروکربوری کشور در سال 1396
نمودار 2- مقایسه خوراک و تولید پالایشگاههای نفت در سالهای 1391- 1396 بر اساس ترازنامه هیدروکربوری کشور در سال 1396
بر اساس ترازنامه هیدروکربوری سال 1396، مقدار کل سوخت مصرفی پالایشگاههای نفت 45.66 میلیون بشکه معادل نفت خام بوده است که نسبت به سال قبل از آن 6.4 درصد افزایش داشته است.
استاندارد مصرف انرژی در پالایشگاههای نفت
تدوين استاندارد پالايشگاه هاي نفت به شماره 13369چاپ اول در سال 1390 و اصلاحيه استاندارد مذکور در سال 1396 انجام شد.
معيار مصرف انرژي پالايشگاهها به صورت فرمول زير و بر اساس درجه پیچیدگی انرژی پالايشگاه تعريف مي‌شود:
Y=a*X
Y: مصرف انرژي ويژه يا معیار مصرف انرژی (SEC :Specific Energy Consumption)
عبارت است از نسبت ميزان مصرف انرژي به ميزان خوراك ورودي به پالايشگاه. واحد مصرف انرژي ويژه در پالايشگاه‌هاي نفت بر حسب (گيگاژول بر تن) بيان مي‌شود:
X : درجه پيچيدگي انرژي پالايشگاه ((RECF: Refinery Energy Complexity Factor
درجه پيچيدگي انرژي پالايشگاه‌هاي نفت عددي است كه رابطه مستقيم با درجهAPI خوراك ورودي به پالايشگاه دارد و با نوع واحد عملياتي و درصد خوراك عبوري از آن واحد نيز مرتبط مي‌باشد و از مجموع نرخ پيچيدگي انرژي واحدهاي عملياتي حاصل مي‌گردد.
نرخ پيچيدگي انرژي واحد عملياتي
نرخ پيچيدگي انرژي واحد عملياتي بر اساس درجه پيچيدگي انرژي واحد عملياتي و همچنين نسبت خوراك ورودي به واحد عملياتي به خوراك ورودي به واحد تقطير مطابق فرمول زير محاسبه مي‌گردد:
درصد خوراك عبوري از واحد عملياتي× درجه پيچيدگي انرژي واحد عملياتي = نرخ پيچيدگي انرژي واحد عملياتي
ضریب a در فرمول بالا برابر با 0.97(نود و هفت صدم) میباشد که پس از 4 سال از تاریخ اجرای اجباری این اصلاحیه به ضریب 0.7 تغییر خواهد کرد. و براي پالايشگاههای تازه تأسیس در كشور برابر 0.545 مي‌باشد.
بهینه سازی مصرف انرژي در پالايشگاه هاي نفت
عناوين برخی طرحهاي صرفه جويي مصرف انرژي در پالايشگاه هاي نفت به شرح زیر میباشد:
- بازیابی گازهای ارسالی به مشعل
- نصب سیستم های بازیافت حرارت برای مولدهای های گازی
- نصب مبدل های حرارتی با کارایی بالا بجای مبدل های پیش گرم خوراک بخش تبدیل واحد CRU
- طراحی، ساخت و نصب پیش گرمکن هوا براي کوره واحد تقطیر
- تعویض نوع آمین مصرفی از MEA به MDEA
- نصب واحد TGT (آلاينده هاي كوره آشغال سوز به حد مجاز و استاندارد تقليل خواهد يافت)
- نصب بويلرهاي بازيافت حرارتي و مبدلهاي packinox در واحدهاي تبديل كاتاليستي
- نصب اكونومايزر بر روي ديگ هاي بخار
- نصب عایق های حرارتی مناسب بر روي كوره ها
- نصب كنترل اتوماتيك زيرآب بويلرها
- تعويض و بهینه کردن مشعل هاي كوره
