به گزارش شانا به نقل از ایرنا، شدت مصرف انرژی در ایران بسیار بالاست، از سوی دیگر بالاترین پرداخت یارانه انرژی بین همه کشورهای جهان به ایران اختصاص دارد و یارانه پنهانی که به حامل‌های انرژی پرداخت می‌شود، سرسام‌آور است. اگرچه این یارانه در همه بخش‌های انرژی ایران پرداخت می‌شود، اما بیشترین یارانه به گاز طبیعی مربوط است.

همچنین افزایش مصرف گاز در زمستان بیشتر خودنمایی می‌کند و با وجود آنکه به گفته محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، روزانه ظرفیت تولید یک میلیارد مترمکعب گاز در کشور داریم اما مصرف بالا در کنار بازده پایین، محدودیت تأ‌مین گاز مورد نیاز صنایع و حتی خوراک پتروشیمی‌ها را به‌دنبال داشته است.

او با تأکید بر اینکه مصارف داخلی گاز طبیعی غیربهینه و لجام‌گسیخته است گفت که این موضوع لزوم تولید پایدار گاز در کشور را بیشتر می‌کند. مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران تاکید دارد که برای مدیریت مصرف انرژی در کشور محتاج حکمرانی مطلوب در بحث انرژی هستیم. این سرمایه مردم و نسل‌های آینده است بنابراین افزایش مصرف اگر برای توسعه صنعت و تکمیل زنجیره ارزش باشد، مطلوب است.

مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.

*مصرف گاز غیربهینه است

زمستان به پایان رسیده است. اگرچه سال ۱۴۰۱ با مدیریت تولید و توزیع گاز در کشور، بدون قطع گاز و برق پایان یافت، اما روند مصرف گاز رو به افزایش است. با وجود تولید بالای گاز در ایران، چرا این ناترازی اتفاق می‌افتد؟

تولید گاز در کشور از جنبه‌های مختلفی بسیار بااهمیت است و با تولید نفت تفاوت دارد، زیرا عمده مصارف تولید گاز به داخل کشور اختصاص می‌یابد. از سویی، میدان گازی پارس جنوبی به‌تنهایی ۷۰ درصد تولید گاز کشور را به خود اختصاص می‌دهد.

شرکت ملی نفت ایران اکنون ظرفیت تولید روزانه یک میلیارد مترمکعب گاز ترش دارد که در فصل زمستان حدود ۶۸۰ میلیون مترمکعب گاز شیرین در روز تنها در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده مصرف می‌شود. مصارف داخلی گاز طبیعی غیربهینه و لجام‌گسیخته است به همین دلیل لزوم تولید پایدار گاز در کشور را بیشتر می‌کند.

*تازه‌ترین‌ها از فاز ۱۱ پارس جنوبی

توسعه میدان مشترک پارس جنوبی به آخرین گام خود رسیده است. سال ۱۴۰۱ هم پالایشگاه فاز ۱۴ به بهره‌برداری رسید و اکنون تنها توسعه دریایی فاز ۱۱ باقی است. چه اقدام‌هایی در این زمینه انجام شده و پیش‌بینی شما برای تولید زودهنگام از این فاز چه زمانی است؟

توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی که مرزی‌ترین فاز ایران در این میدان مشترک گازی است، به دلایل نامشخص معطل مانده بود. در میانه دهه ۹۰ شمسی، قراردادی با یک شرکت بین‌المللی برای توسعه این میدان بسته شد، اما این شرکت به‌دلیل تحریم‌ها از قرارداد خارج شد.

در سال‌های گذشته نیز در اذهان این‌گونه متبادر می‌شد که تنها خارجی‌ها می‌توانند توسعه این فاز را به‌عهده بگیرند، اما از ویژگی‌های شرکت ملی نفت ایران در دولت سیزدهم این بود که توسعه این میدان از سوی شرکت‌های ایرانی آغاز شد و در مهرماه سال ۱۴۰۱، تصمیم گرفتیم چهار حلقه چاه را با قید فوریت در موقعیت فاز ۱۱ حفاری کنیم و تولید زودهنگام داشته باشیم.

در این دولت واقع‌گرایی، کارآمدی و اولویت‌گذاری وجود دارد و اکنون حفاری چهار حلقه چاه در فاز ۱۱ پارس جنوبی تکمیل و خطوط لوله زیردریایی آن نیز احداث شده است، همچنین بخش‌های مربوط به سه‌پایه مشعل و بریج در حال نصب است.

برای اینکه بتوانیم گاز را از فاز ۱۱ پارس جنوبی به‌صورت زودهنگام تولید کنیم، نیازمند سکوی بهره‌برداری بودیم. درمجموع طرح‌های بالادستی در شرکت ملی نفت ایران بین پنج تا هفت سال زمان می‌برد، اما برای کاهش زمان بهره‌برداری از فاز ۱۱، به جای ساخت سکو که سه سال زمان نیاز داشت، استفاده از سکوی ۱۲c را که تولید از آن متوقف شده بود، در دستور کار قرار دادیم و تصمیم گرفتیم این سکو را از موقعیت پیشین خود به موقعیت فاز ۱۱ پارس جنوبی جابه‌جا کنیم.

این سکو بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین سکوی موجود در عسلویه است و جابه‌جایی آن نیازمند شناور اوشنیک بود، اما شناور اوشنیک در دولت گذشته به یکی از کشورها برای پنج سال اجاره داده شده بود. یک کار حقوقی و پیگیری دیپلماتیک ۶ ماهه انجام شد و موفق شدیم شناور اوشنیک را به کشور برگردانیم.

از سوی دیگر ما در کشور تجربه جابه‌جایی سکو از دریا به دریا را نداشتیم و این نیازمند این بود که یک مشاور بین‌المللی حضور یابد و بر نحوه جابه‌جا کردن این سکو را نظارت کند، اما به‌دلیل تحریم مشاوری حاضر نشد و همین مسئولیت را متخصصان و کارشناسان ایرانی به عهده گرفتند.

بنابراین با انجام اقدام‌های اولیه و برش پایه‌های سکو، شناور اوشنیک سکوی فاز ۱۲ را بلند کرد و روی شناور قرار داد و قرار است به زودی این سکو نصب شود که با استقرار آن، آماده بهره‌برداری از فاز ۱۱ می‌شویم. این در حالی است که اگر آن شرکت خارجی می‌ماند پس از پنج سال تولید از فاز ۱۱ را آغاز می‌کرد، زیرا روش بهره‌برداری و تولید آن شرکت چند مرحله‌ای نبود باید همه چاه‌ها حفاری می‌شد، سکوها را می‌ساختند و... که این منافع ما را احراز نمی‌کرد.

تولید گاز از چهار حلقه چاه در فاز ۱۱ پارس جنوبی سال ۱۴۰۲ آغاز می‌شود و در کنار آن نیز از سال ۱۴۰۰ سفارش‌گذاری ساخت یک سکوی دیگر و جکت دیگر را انجام داده‌ایم تا بلافاصله با حفاری‌های جدید، فاز ۱۱ به توسعه تکمیلی برسد. هدف تولید نهایی از این فاز پارس جنوبی مانند فازهای استاندارد دیگر روزانه ۵۶ میلیون مترمکعب است که به ۵.۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد.

*تکمیل پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی، بزرگ‌ترین دستاورد صنعتی دولت سیزدهم

اهم اقدام‌ها برای حفظ پایداری تولید گاز از میدان مشترک پارس جنوبی چیست؟

از زمانی که دولت سیزدهم آغاز به کار کرد چند اقدام مهم در پارس جنوبی انجام دادیم، نخست اینکه موفق شدیم شیرین‌سازی میعانات گازی فازهای ۲ و ۳ را به بهره‌برداری برسانیم که روزانه ۸۰ هزار بشکه میعانات گازی را برای صادرات، شیرین‌سازی می‌کند.

دومین اقدام بهره‌برداری از پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی بود که توسعه و تکمیل آن بدون اغراق تاکنون بزرگ‌ترین دستاورد صنعتی دولت سیزدهم در وزارت نفت بوده است و ارزش سرمایه‌گذاری این پالایشگاه که آخرین پالایشگاه شیرین‌سازی پارس جنوبی است، ۲.۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

با آغاز به‌کار دولت سیزدهم، اقدام‌ها را به‌صورت هدفمند، اولویت‌دار و زمان‌بندی‌شده تعریف کردیم. از ابتدای مهرماه سال ۱۴۰۰، تصمیم این بود که پالایشگاه فاز ۱۴ باید تا پایان سال ۱۴۰۱ به طور کامل به بهره‌برداری برسد و برای انعطاف شبکه و ایجاد ظرفیت شیرین‌سازی جدید به این پالایشگاه نیاز داشتیم. هشت پیمانکار بزرگ ایرانی برای توسعه این فاز پارس جنوبی حاضر بودند و سهم ساخت داخل در این پالایشگاه به ۷۰ درصد رسید. این در حالی است که در ابتدای دهه ۸۰ که نخستین پالایشگاه پارس جنوبی به بهره‌برداری رسید، سهم ساخت داخل به ۳۰ درصد نیز نمی‌رسید، اما اکنون مهم‌ترین تجهیزات مانند کمپرسور و بویلر در پالایشگاه فاز ۱۴ ایرانی است و توسط سازندگان ایرانی ساخته شده است.

سومین اقدام شتاب در توسعه و بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس جنوبی به‌عنوان آخرین فاز ایران در این میدان مشترک است، همچنین احداث یک خط انتقال میعانات از سایت ۲ به سایت یک انجام شده که می‌تواند سرعت انتقال میعانات گازی در پارس جنوبی را بالا ببرد.

اقدام دیگر در دولت سیزدهم، بهره‌برداری از ۲ بلوک نیروگاه سیکل ترکیبی بعثت هرکدام به ظرفیت ۱۶۰ مگاوات است که افزون بر تأمین نیاز داخلی، مازاد برق آن به شبکه سراسری گاز تحویل می‌شود. از سوی دیگر، در شرق میدان گازی پارس جنوبی در ساختار بلال که مشترک است، حفاری را آغاز کردیم و در نخستین حفاری اکتشافی چاه به گاز رسید و با تکمیل دیگر چاه‌ها، تولید ۱۴ میلیون مترمکعب در روز گاز را خواهیم داشت.

همچنین در پارس جنوبی، ترمیم هفت حلقه چاه در فاز ۱۳ پارس جنوبی آغاز شد که سال ۹۴ متوقف شده بود و اکنون قرارگاه خاتم‌الانبیا مشغول اقدام‌های ترمیمی است.

*نیاز به سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری برای اجرای طرح‌های فشارافزایی در پارس جنوبی

بیش از ۲۰ سال است که تولید گاز از میدان مشترک پارس جنوبی در سمت ایران آغاز شده، آیا برنامه‌ای برای جلوگیری از افت فشار مخزن دارید؟

روشی که تولید گاز را در میدان گازی پارس جنوبی انجام می‌دهیم، روش تخلیه طبیعی است که با فشار مخزن گاز استخراج می‌شود. با این روش سالانه ۱۰ تا ۱۵ درصد دچار افت تولید می‌شویم و برای غلبه بر این موضوع باید از روش‌های فشارافزایی استفاده کنیم.

این فشارافزایی کار جدیدی در دنیا از نظر فناوری است و هنوز کشورهای همسایه نیز در این عرصه وارد نشده‌اند، البته شریک ایران در میدان مشترک پارس جنوبی برای فشارافزایی با شرکت‌های بین‌المللی مذاکره کرده، اما در ایران با استفاده از توان داخلی این اقدام‌ها را انجام خواهیم داد.

برای اجرای طرح‌های فشارافزایی در پارس جنوبی، سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری نیاز است و باید طراحی و مهندسی پایه نیز به انجام برسد، همچنین فشارافزایی تجهیزات فناورانه و های‌تک نیاز دارد که مهم‌ترین آن تأمین توربو کمپرسورها است.

با یک شرکت ایرانی هم به‌صورت آزمایشی برای فشارافزایی یک بخش از میدان مشترک پارس جنوبی قرارداد امضا کردیم و این شرکت اکنون در حال ساخت توربو کمپرسورهای مورد نیاز در خشکی و دریا است، همچنین مطالعات مهندسی پایه هم از سوی یک شرکت ایرانی دیگر به‌صورت آزمایشی انجام شده و در حال گرفتن مشاور و امضای قرارداد ای‌پی‌سی برای انجام مراحل آزمایشی هستیم. به موازات این دو شرکت، یک شرکت ایرانی با اجرای طرح پایلوت وارد مرحله اجرا برای کل میدان شده است.

بر اساس تأکید رهبر انقلاب، توسعه در کشور را نباید شرطی کنیم و ما در دولت سیزدهم و در صنعت نفت، توسعه را شرطی نکردیم و برای انجام اقدام‌های خود منتظر رفع تحریم یا امضای برجام نماندیم.

*اجرای قرارداد توسعه فاز نخست میدان گازی کیش/ بهره‌برداری از ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ تا پایان سال

آیا برنامه‌ای برای افزایش تولید گاز از میدان‌های مشترک و مستقل در سال ۱۴۰۲ دارید؟

از جمله کارهایی که در دولت سیزدهم انجام دادیم، اجرای قرارداد توسعه فاز نخست میدان گازی کیش بود. برنامه ما این است در مدت ۱۴ ماه بتوانیم این میدان را به بهره‌برداری برسانیم و اکنون دو دکل حفاری مستقر هستند.

برای افزایش تولید گاز همچنین بهره‌برداری رسمی از فاز ۱۱ پارس جنوبی در سال ۱۴۰۲ در دستور کار است، تکمیل پروژه احداث خط لوله جدید فاز ۱۶ پارس جنوبی و تکمیل تعمیر خط لوله سلمان به سیری در دستور کار است.

از سوی دیگر برنامه داریم که تا پایان سال افزون بر ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ ان‌جی‌ال ۳۱۰۰ را نیز بهره‌برداری برسانیم. برنامه دیگر تولید روزانه ۱۰ میلیون مترمکعب گاز ظرفیت جدید از میدان‌های حوزه نفت مناطق مرکزی است. تکمیل و ادامه عملیات اجرایی فاز ۱۳ و تعهد تولید و افزایش تولید نفت در شرکت‌های فرعی شرکت ملی نفت نیز در سال ۱۴۰۲ پیگیری خواهد شد. از میدان‌های آغار، دی و توس نیز تا سقف روزانه ۱۰ میلیون مترمکعب به تولید گاز کشور افزوده خواهد شد.

فاز ۱۱ پارس جنوبی نیز با ۱۲ میلیون مترمکعب تولید گاز در روز به بهره‌برداری می‌رسد و به‌تدریج و با حفر چاه‌های جدید تولید را افزایش می‌دهیم، مقدار گاز تولیدشده با اجرای بهینه‌سازی و صرفه‌جویی، برای ۲۰۰ میلیون نفر کافی است.

آیا اقدامی برای توسعه ذخیره‌سازی گاز برای حل مشکل ناترازی انرژی در زمستان انجام شده است؟

ذخیره‌سازی گاز یا در میدان‌های هیدروکربوری یا غیر هیدروکربوری مانند کوه نمکی انجام می‌شود که در ماه‌های گرم سال تزریق حداکثری صورت می‌گیرد تا امکان برداشت حداکثری در ماه‌های سرد سال فراهم باشد.

ایران اکنون در دو میدان سراجه و شوریجه ذخیره‌سازی گاز را انجام می‌دهد و تعدادی ساختار دیگر نیز شناسایی شده که در مرحله توصیف و مطالعه است و هنوز به توسعه نرسیده‌اند، اما نکته مهم این است که با این وضع مصرف گاز در کشور، آیا گازی برای ذخیره‌سازی وجود دارد!

مقدار گازی که شرکت ملی نفت ایران تولید می‌کند اگر بهینه‌سازی و صرفه‌جویی شود، برای ۲۰۰ میلیون نفر کافی است، اما اگر با همین روند مصرف کنیم توسعه مخازن فایده نخواهد داشت، از این رو، برای مدیریت مصرف انرژی در کشور محتاج حکمرانی مطلوب در بحث انرژی هستیم. این سرمایه مردم و نسل‌های آینده است، بنابراین افزایش مصرف اگر برای توسعه صنعت و تکمیل زنجیره ارزش باشد مطلوب است.