کمبود واگن مترو یکی از اصلی‌ترین معضلاتی است که ناوگان حمل‌ونقل عمومی در چند دهه اخیر با آن دست و پنجه نرم می‌کند؛ این در حالی است که چند روز پیش وزارت نفت از پرداخت ۱۵ میلیون دلار برای خرید واگن مترو خبر داد.
شانا - بحران در حمل‌ونقل عمومی تهران فقط شامل کمبود اتوبوس و فرسودگی آنها نمی‌شود. مترو از حیاتی‌ترین خطوط حمل‌ونقل شهری است که در کلانشهری مانند تهران توسعه و سرپا ماندن خطوط فعلی آن بیش از هر وسیله نقلیه دیگری نیاز است. کمبود خطوط مترو، واگن‌ها و فرسودگی این رگ حیاتی پایتخت در سال‌های گذشته به اصلی‌ترین مسئله ناوگان حمل‌ونقل عمومی تبدیل شده است و این روزها با وجود کرونا بیش از هر زمان دیگر می‌توان به کمبودها در ناوگان حمل‌ونقل عمومی پی برد. به گفته مسئولان، کمبود واگن مترو یکی از اصلی‌ترین معضلاتی است که ناوگان حمل‌ونقل عمومی در چند دهه اخیر با آن دست و پنجه نرم می‌کند. این در حالی است که چند روز پیش وزارت نفت از پرداخت ۱۵ میلیون دلار برای خرید واگن مترو خبر داد. با این حال باید دید این مبلغ تا چه اندازه می‌تواند نیازهای حمل‌ونقل شهری را برطرف سازد.
تاریخچه مترو در کشور
شبکه مترو تهران، بنابر طرح جامع ترافیک و حمل‌ونقل تهران که از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۳ توسط شرکت فرانسوی تهیه شد به اجرا درآمده است. در این طرح، پس از بررسی سه راهکار برای بهبود و رفع ترافیک تهران، راهکار سوم با نام شبکه مختلط خیابان ـ مترو برتر شناخته و بنا بر آن، هفت خط مترو، جمعا به طول ۱۴۶ کیلومتر درون شهر تهران پیشنهاد شد که باید در برنامه‌های ده ساله و حداکثر تا سال ۱۳۷۰ ساخته می‌شد. این برنامه‌ریزی و طرح، بارها مورد بازنگری قرار گرفته تا با توجه به رشد جمعیت شهرنشین تهران، بتواند پاسخگوی خیل انبوه مسافران و شهروندان باشد.
پس از ساخت تونل‌های مترو، مهم‌ترین اولویت، تأمین واگن و لکوموتیو بود. ابتدا ۳۱ قطار هفت واگنه مترو، مجموعا ۲۱۷ واگن مترو برای خطوط تهران و همچنین ۴۸ واگن دو طبقه به همراه ۱۲ لکوموتیو برای خط تهران ـ کرج خریداری شد. در دولت اصلاحات نیز ۲۲ قطار هفت واگنه و ۴۰ واگن دو طبقه به این مجموع واگن و لکوموتیو افزوده شد که البته این قطارها در زمان دولت احمدی‌نژاد، افزایش نیافت و آنچه افزوده شد برنامه‌ها و خریدهای زمان دولت اصلاحات بود.
در دولت تدبیر و امید هم به دلیل تحریم‌ها و خزانه خالی دولت، آن‌طور که باید به خرید و ساخت واگن توجهی نشد تا اینکه چندی پیش خبری مبنی بر پرداخت ۱۵ میلیون دلار توسط وزارت نفت برای خرید واگن مترو منتشر شد. در این خبر آمده بود وزارت نفت به‌منظور خرید واگن با هدف افزایش فاصله‌گذاری اجتماعی در زمینه مقابله با شیوع ویروس کرونا بیش از ۱۵ میلیون دلار به شرکت مترو تهران پرداخت کرده است. در همین زمینه بیژن زنگنه، وزیر نفت نیز در حساب کاربری توئیتر خود نوشت: «وزارت نفت (شرکت ملی نفت ایران) با استفاده از ظرفیت‌های قانونی صرفه‌جویی مصرف سوخت و در اجرای مصوبه شورای اقتصاد، بیش از ۱۵ میلیون دلار برای خرید واگن برای افزایش فاصله‌گذاری اجتماعی به شرکت مترو پرداخت کرد.»
بحران کمبود واگن
«در حال حاضر افزون بر اتوبوس‌ها، واگن‌های فرسوده مترو هم داریم که به مرحله بحران رسیده‌اند. واگن‌هایی داریم که مشکل جدی دارند، اما نمی‌توانیم آنها را از رده خارج کنیم، چراکه کمبود واگن وجود دارد. بازسازی و تعمیر انجام می‌شود، اما باید به‌روز شوند، زیرا بخشی از آنها قدیمی هستند. به‌طور متوسط همیشه ۲۰۰ واگن از خط خارج شده و در حال تعمیر هستند. اگر ۲۰۰۰ واگن تأمین شود، می‌توانیم واگن‌های فرسوده را از رده خارج کنیم. اما با توسعه خطوط تازه مترو، نیاز تهران به ۳ هزار واگن افزایش می‌یابد.» اینها صحبت‌های محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران در سال گذشته بود که خبر از رسیدن به مرحله بحران برای واگن‌های فرسوده مترو می‌داد. در چنین شرایطی گرانی بنزین هم بر نگرانی‌ها دامن زد، چراکه مسلماً در چنین شرایطی حمل‌ونقل عمومی توان پاسخگویی به نیاز مردم را ندارد. با این حال محسن هاشمی، از شهرداری تهران خواسته بود فکری به حال ناوگان فرسوده تهران کند، اما خزانه خالی مدیریت شهری نیز از دیگر عواملی بود که اجازه خرید واگن مترو را به شهرداری نمی‌داد.
۲ هزار واگن مترو کم داریم
این روزها شرایط کرونایی سبب شده است تا بیش از گذشته کمبودها در حوزه حمل‌ونقل عمومی احساس شود. با این حال باید دید پرداخت مبلغ ۱۵ میلیون دلار از طرف وزارت نفت برای خرید واگن مترو تا چه اندازه می‌تواند مشکلات و بحران کمبود واگن‌ها را برطرف سازد؟ برای بررسی این موضوع با یوسف حجت، معاونت حمل‌ونقل شهری تماس گرفتیم، اما این مقام مسئول عنوان کرد خارج از ساعت اداری و با خروجشان از شهرداری به هیچ سؤالی پاسخ نخواهند داد!
برای پیگیری موضوع با محمود میرلوحی، عضو شورای شهر تهران تماس گرفتیم. او در خصوص مبلغ پرداختی توسط وزارت نفت گفت: «قانون در موضوع هدفمندی یارانه‌ها، حمل‌ونقل ریلی و حمل‌ونقل عمومی بر این موضوع تأکید کرده است که از محل صرفه‌جویی‌هایی که در حمل‌ونقل عمومی صورت می‌گیرد بخشی از بلیت مترو و اتوبوس را وزارت نفت برای توسعه حمل‌ونقل پرداخت کند، اما این موضوع با اینکه ماده ۱۲ قانون حمل‌ونقل عمومی بود مورد توجه واقع نشد. حالا با پیگیری‌هایی که صورت گرفت وزیر نفت توافقنامه‌ای را با شهردار تهران امضا کرده و این توافقنامه در حال ورود به فاز اجرایی است. برای نخستین بخش فاز اجرایی نیز چنانچه در خبرها آمده است ۱۵ میلیون دلار برای خرید واگن پرداخت شده است. البته من نمی‌دانم این مبلغ به شهرداری رسیده یا در راه است، اما طبق خبرها قرار بود چنین مبلغی پرداخت شود.»
او در رابطه با اینکه این مبلغ تا چه اندازه می‌تواند نیازهای ما در خصوص کمبود واگن را فراهم کند، گفت: «نیاز ما به واگن ۲ میلیارد یورو برای ۲ هزار واگن است، چون هر واگن یک میلیون یورو است و با مبلغی که وزارت نفت پرداخت کرده است ما تقریباً می‌توانیم ۱۵ واگن تهیه کنیم، یا اینکه ۴۵ عدد اتوبوس بخریم. هزینه‌های حمل‌ونقل عمومی خیلی زیاد است، از این رو این رقم در برابر ۲ هزار واگنی که ما احتیاج داریم خیلی محدود است، اما همین که دولت محترم به فکر پرداخت مبالغ قانونی برای تهیه واگن افتاده است باز هم جای امیدواری دارد. اگر به ماده ۱۲ قانون حمل‌ونقل عمومی عمل شود می‌توان به این موضوع امیدوار بود که زودتر نیازهایمان در این حوزه برطرف شود. ما با شرایط حمل‌ونقل عمومی ایده‌آل و مطلوب خیلی فاصله داریم، در کشورهای توسعه‌یافته حمل‌ونقل عمومی به نحوی است که کسی نیاز ندارد برای خروج از خانه و کارهای روزانه خود از خودرو شخصی استفاده کند، ما با این شرایط بسیار فاصله داریم و راه طولانی هم تا رسیدن به چنین شرایطی در پیش است. مترو فعلی ما روزانه ۲.۵ میلیون سفر در روز ظرفیت دارد یعنی یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر یک بار بروند و یک بار بیایند، چون سفر معمولاً رفت و برگشت است. البته ما می‌توانیم این ظرفیت را به ۷ میلیون برسانیم. در حال حاضر خطوط مترو تا حد زیادی آماده است، اما به واگن نیاز مبرم داریم، مشکل ما این است که در حال حاضر کل واگنی که در تهران است هزار و ۳۰۰ واگن است و اینها هم سال‌هاست در حال کار کردن هستند و ما تنها ۷۰ واگن مترو را سال گذشته توانستیم وارد کنیم که بخشی از آن هنوز هم در حال ساخت است و بخشی از آن روی ریل آمده است. این در شرایطی است که ما ۲ هزار واگن کسری داریم و تأمین این نیاز با مبالغ محدود، کار بسیار سخت و طولانی است. امیدواریم دولت به قول‌هایی که داده عمل کند و سهمش از اوراق قرضه را بپردازد. از طرف دیگر حمایت‌هایی که مطرح شده عملی شود تا بلکه هم اتوبوس و هم واگن مترو به مقدار نیاز فراهم شود، چرا که در حال حاضر اولویت ما تأمین واگن مترو و اتوبوس است. اگر این اتفاق رخ دهد می‌توان گفت حمل‌ونقل عمومی در تهران به وضعیت مناسبی رسیده است.»
منبع: روزنامه آفتاب یزد
