یارانه های انرژی مبالغی هستند که قیمت را برای مصرف کنندگان انرژی زیر قیمت بازار و یا برای تولید کنندگان آن بالاتر از سطح بازار حفظ می کند یا هزینه های مصرف کنندگان و تولید کنندگان را کاهش می دهد.
موضوع قیمت گذاری سوخت و سایر حامل‌های انرژی در ایران بیش از چند دهه است که مورد سوال و محل اختلاف نظر کارشناسان می باشد و کاهش یارانه های انرژی خواه ناخواه دارای آثار تورمی بر اقتصاد بوده که برآورد صحیح آن میتواند سیاستگذاران را در اتخاذ تصمیمهای صحیح راهنمایی کند.
بر اساس آمار ارائه شده در گزارش آژانس بین المللی انرژی منتهی به پایان سال ۲۰۱۷، یارانه سوختهای فسیلی نسبت به سال ۲۰۱۶، معادل ۳۰۰ میلیارد دلار افزایش داشته است.
به استناد آمار گزارش آژانس بین المللی انرژی، یارانه پرداختی انرژی ایران در سال ۲۰۱۷ میلادی، معادل ۴۵.۱ میلیارد دلار بوده که شامل ۱۶.۵ میلیارد دلار یارانه نفتی، ۱۲.۳ میلیارد دلار یارانه برق و ۱۶.۳ میلیارد دلار یارانه گاز طبیعی میباشد. یارانه یاد شده، ۱۰.۴ درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص میدهد. بر اساس همین گزارش، همانطور که در نمودار شکل زیر دیده میشود، کشور ایران در صدر کشورهای پرداخت کننده یارانه مصرف سوختهای فسیلی قرار دارد.
این در حالی است که دولت در لایحه بودجه ۱۳۹۸، مجموع بودجه عمومی که شامل منابع عمومی و درآمدهای اختصاصی است را با سقف ۴۷۸ هزار میلیارد تومان به مجلس شورای اسلامی ارائه کرده است. از این رقم، حدود ۴۰۷ هزار میلیارد تومان مربوط به منابع عمومی و بیش از ۷۰ هزار میلیارد تومان به درآمدهای اختصاصی تعلق دارد. بنابراین در یک نگاه میتوان متوجه میزان سرسام آور یارانه انرژی در مقایسه با کل بودجه پیشنهادی شد که در اظهارات رئیس محترم سازمان برنامه و بودجه نیز تحت عنوان ۹۳۴ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان ذکر شده است که جای تأمل بسیار دارد.
یکی از مصادیق بارز ذکر شده در این یارانه پنهان، قیمت بنزین و یارانه آن است که با توجه به تفاوت نرخ بنزین در ایران (۱۲ سنت) و نرخ متوسط بین المللی بنزین (۵۲ الی ۵۴ سنت)، بر أساس نرخ ارز نیمایی حدود ۸۰۰۰ تومان است و این مابه التفاوتها در بودجه دیده نمیشوند.
لذا، با عنوان و معضلی به نام یارانه پنهان، با مقادیر بیش از اصل بودجه مواجه هستیم و این رقم قابل توجه علاوه بر اتلاف منابع مالی، تعرفه های انرژی را برای مصرف کننده چنان غیرواقعی میکند که عدم توجه مصرف کنندگان انرژی به مقوله بهینه سازی مصرف انرژی را به عنوان زیان مضاعف به دنبال دارد.
لذا، این اتلاف منابع، ضرورت اصلاح الگوی تخصیص یارانه انرژی را بیش از هر زمان گوشزد می کند ...
