مدتهاست نام پروژه ستاره خلیج فارس به همه حواشی تولید بنزین در کشور، گره خورده است. یازده سال است که این پالایشگاه به عنوان نخستین طرح پالایشی با خوراک میعانات گازی در کشو و اولویت نخست مطرح بوده است.
به گزارش شانا، پالایشگاه ستاره خلیج فارس در مجاورت پالایشگاه بندرعباس با ظرفیت تولید اسمی روزانه ۳۶ میلیون لیتر بنزین یورو ۴ و ۵، تولید ۱۴ میلیون لیتر گازوئیل و سه محصول سوخت جت، ال پی جی و نفت سفید از حدود ۱۱ سال پیش در حال ساخت است. هم اکنون به بهانه آخرین ماههای پایانی این طرح ملی با مدیرعامل جدید شرکت نفت ستاره خلیج فارس به گفت و گو نشستیم تا از چند و چون ماجرای افتتاح و راه اندازی آن تا تولید بنزین یورو ۴ و ۵، مشکلات و چالشها و ... برای مان بگوید. مهندس مرتضی امامی، متولد ۱۳۳۹، مدیری با تجربه در احیای پروژه های نیمه جان صنعت نفت است. او می گوید: "نمی خواهم پانورامای زیبا ترسیم کنم، همیشه یکی از بزرگترین مسائل در مدیریت پروژه، پاگذاشتن بر واقعیت بوده، زیرا شما از اولین لحظه ای که عدد غلط بدهی از همان موقع از برنامه عقب افتاده ای و کنترل امور را از دست داده ای، اما می گویم این پروژه باید تمام شود، چاره ای غیر از این نیست" در ادامه گفت و گوی کامل شانا با مدیرعامل پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس را بخوانید:
در ابتدا بفرمایید که هم اکنون وضع پالایشگاه ستاره خلیج فارس دقیقا چطور و در چه مرحله ای از راه اندازی به سر می برد؟
ابتدا باید بگویم که پروژه ستاره همانند هر پروژه دیگری در این مقیاس، بطور مرحله ای راه اندازی می شود و هم اکنون نیز در آخرین هفته های راه اندازی کامل به سر می برد.
آخرین هفته های راه اندازی کامل سه فاز یا تنها فاز اول؟
اخرین هفته های بهره برداری از فاز اول که البته به موازات آن کارهای راه اندازی فاز دو و سه هم انجام می شود.
برخی معتقدند که افتتاح فاز اول در اردیبهشت ماه امسال یک مراسم نمایشی بود، نظر شما در این باره چیست؟
"ببینید بالاخره باید محصول اصلی یعنی بنزین در پالایشگاه تولید می شد که بتوان این فاز را افتتاح کرد، ضمن آنکه مهمترین تعهد ما تولید بنزین بود که این فراورده از روز اول افتتاح تولید و در حال استمرار است."
میزان دقیق تولید بنزین کنونی فاز اول چقدر است؟
تولید بنزین فاز اول پالایشگاه که به دلیل دریافت میعانات گازی مناسب، با کیفیت بالا و با استاندارد یورو۴ و اکتان ۹۵ تولید می شود، در حال حاضر روزانه ۶ میلیون لیتر در روز است، البته نفتای سبک واحد ccr، هم به آن اضافه می شود که این میزان حجم تولید بنزین را تا ۱۰ میلیون در روز هم افزایش می دهد.
چه زمانی را برای اجرای تعهد تولید ۱۲ میلیون لیتر بنزین یورو۴ در فاز اول پیش بینی می کنید؟
با راه افتادن واحد ۱۸ در آخر مردادماه ٩٦،می توانیم ادعا کنیم که چرخه تولید بنزین در فاز اول کامل شده است، در این صورت اگر خوراک کامل (۱۲۰ هزار بشکه در روز) تحویل بگیریم می توانیم روزانه ۱۲ میلین لیتر بنزین یورو ۴ یا ۵ تولید کنیم.
می توان گفت که تولید بنزین در این پالایشگاه از آخر همین ماه (مرداد) به حدود ظرفیت اسمی ۱۲ میلیون لیتر در روز خواهد رسید. البته برخی تجهیزات می بایست رفع اشکال شده و یا راه اندازی بشوند تا تولید بنزین به صورت "مستمر و پایدار" به ظرفیت اسمی برسد که مستلزم چند هفته فرصت بیشتر بعد از تاریخ فوق خواهد بود.
در حال حاضر روزانه چه میزان میعانات گازی به عنوان خوراک تحویل پالایشگاه می شود؟
در حال حاضر ۷۷ هزار بشکه میعانات وارد پالایشگاه می شود.
و بفرمایید که تاکنون چه میزان بنزین به شرکت ملی پخش تحویل شده است؟
تولید کل بنزین از روز افتتاح پالایشگاه تاکنون بیش از ٣٢٠ میلیون لیتر بوده که ۲۸۰ میلیون لیتر آن تحویل شرکت ملی پخش شده است.
آیا تمام واحدهای فاز اول به طور کامل راه اندازی شده اند؟
واحد ایزومریزاسیون در مراحل آخر راه اندازی به سر می برد، هم اکنون در حال شارژ کاتالیست هستیم که بسیار مرحله حساسی است، زیرا نباید با اکسیژن مخلوط شود؛ با دقت و وسواس زیاد این واحد در حال راه اندازی است که احتمالا تا هفته آینده به اتمام می رسد. سایر واحدهای فاز اول بتدریج و بعد از واحد ایزومریزاسیون کامل خواهند شد.
بنابراین تعهد شما به عنوان مدیر جدید پالایشگاه در قبال وزارت نفت برای راه اندازی کامل این پروژه چه زمانی است؟
یکی از اقداماتی که از لحظه ورودم به این پروژه، بر آن تمرکز کردم، افزایش اطمینان پذیری عملیات پالایش بوده است؛ یعنی اینطور نباشد که یکی دو روز چند میلیون لیتر تولید کنیم و بعد از دو هفته سیستم از مدار خارج و تولید با مشکل مواجه شود. بنابراین ما قول بهره برداری کامل را با تولید تمام فراورده های پنج گانه "تاکید می کنم با تولید تمام فراورده ها" و ظرفیت کامل را برای اواخر پاییز امسال داده ایم. ضمن اینکه تعهد ما در تولید بنزین انجام شده و درصدد استمرار، تثبیت و افزایش تولید آن هستیم.
چرا از زمان افتتاح تا راه اندازی کامل پروژه قدری طولانی شد؟
یکی از مهمترین مشکلات پروژه ستاره خلیج فارس در شرایط فعلی این است که بودجه پیش بینی شده آن مصرف شده و به دلایل متعدد به تامین نقدینگی مجدد از سوی سهامداران نیاز هست. در حال حاضر به جد پیگیری می شود که چگونه بتوانیم مسائل مالی پالایشگاهی که اولویت و نقطه توجه همه ارکان نظام است را حل کنیم و گامهای بعدی را برای تکمیل عملیات برداریم. برای اینکه این بار سنگین به مقصد برسد باید حتما مسائل مالی هم حل شود.
پس در این صورت تاکنون تنها به دلیل اهمیت بنزین در کشور تمام تلاش این شرکت بر تولید این فرآورده بوده است؛ لطفا درباره سایر محصولات و میزان تولید آنها توضیح بدهید.
این پالایشگاه ۵ محصول شامل؛ بنزین، گازوئیل، سوخت جت، نفت سفید و ال پی جی تولید می کند، البته اگر گوگرد را در نظر نگیریم. تمرکز ما به دلیل اولویت های وزارت نفت و بالانس منفی کشور در تولید و مصرف بنزین، تولید این فرآورده بوده است. از طرفی به دلیل اینکه بیشتر خوراک دریافتی این پالایشگاه به بنزین تبدیل می شود، بنابراین تولید گازوئیل، نفت سفید و ال پی جی میزان کمی بوده و البته این در حالی است که نیاز کشور هم به این محصولات در حال حاضر کم است.به عنوان مثال ما هم اکنون در کشور، برای گازوییل اضافه تولید داریم.
میزان تولید همه محصولات شرکت چقدر است و بفرمایید کیفیت آنها از چه قرار است؟
تولید بنزین ۳۲۰ میلیون و ارسال کل بنزین تا امروز ۲۸۱ میلیون لیتر، کل نفتای شیرین ۱۲۴ میلیون لیتر، نفتای ترش ۳۴۰ میلیون لیتر و نفت گاز هم ۴۷۰ میلیون لیتر بوده است. گازوییلی که در این پالایشگاه تولید می شود، در بین پالایشگاه های کشور جزو باکیفیت ترین هاست، البته این در حالی است که هنوز یک واحد خالص سازی گازوئیل راه اندازی نشده که در صورت راه اندازی، کیفیت گازوئیل از میزان کنونی که یورو ۴ است فراتر می رود.گازوئیل تولیدی که حدود ۲ میلیون لیتر در روز است دارای کیفیت بسیار بالایی است که به همین دلیل با گازوئیل پالایشگاه مجاور ترکیب و وارد خط می شود. اگر واحد ۱۶ (واحد مورد نظر خالص سازی گازوئیل) راه اندازی شود، ناخالصی گوگرد گازوییل تولیدی پالایشگاه به زیر ۵۰ پی پی ام در لیتر خواهد رسید.
برنامه شما برای تولید و فروش ال پی جی در آینده چه هست؟
دو مدل طرح مد نظر ماهست یکی فروش به سبک بای بک و مدل دوم سرمایه گذاری در تولید که مدل دوم به حدود ۲۰۰ میلیون دلار و ساخت یک خط لوله ۷ کیلومتری نیاز دارد و در این صورت می توان ال پی جی را بطور مستقیم فروخت.
از نظر من ال پی جی تولیدی پالایشگاه نفت ستاره مشتری های خوبی دارد و ما از این بابت نگرانی نداریم.
یکی دیگر از شبهاتی که گاهی در برخی رسانه ها مطرح می شود این است که آیا میعانات گازی کافی برای خوراک پالایشگاههایی از این دست برای مدت طولانی وجود دارد؟نظرتان در این باره چیست؟
من به هیچ عنوان درباره کمبود خوراک میعانات گازی برای پالایشگاه نگرانی ندارم. در حال حاضر تولید هر فاز پارس جنوبی حدود ۴۰ هزار بشکه در روز هست، با ۲۴ فاز موجود روزانه بیش از ۹۰۰ هزار بشکه میعانات گازی از پارس جنوبی تولید می شود. همچنین نگرانی در فاز پارس جنوبی بابت تولید میعانات گازی با قرارداد توتال رفع شده است، زیرا مهمترین هدف از قرارداد با توتال، فشار افزایی است که در صورت انجام آن، آمار تولید میعانات در پارس جنوبی در سالهای آینده بدون تغییر باقی خواهد ماند. بنابراین ولو اینکه همزمان ۴۸۰ هزار بشکه در مجموعه پالایشی سیراف و ۳۶۰ هزار بشکه در ستاره خلیج فارس و حتی برای طرح های احتمالی دیگر هم، میعانات استفاده شود، کمبودی بوجود نخواهد آمد ضمن اینکه در حال حاضر تنها مصرف کننده میعانات گازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس است.
درباره تولید محصولات و میزان آنها در پالایشگاه صحبت کردیم، اما آیا در حال حاضر محصولی هم از این پالایشگاه صادر می شود یا خیر؟
ما به وزارت نفت پیشنهاد کرده ایم که به جز بنزین که متعهد به توزیع آن در داخل کشور هستیم، مابقی محصولاتمان را بفروشیم که البته به سیاستگذاری در قیمت، روش فروش و تشریفات اداری و ... نیاز دارد. هم اکنون چندین ماه است که نفتا صادر می شود، اما برای ادامه صادرات در مقیاس وسیع و چندین فرآورده، به ساز و کار بیشتری نیاز داریم.
آقای امامی دوباره برگردیم به بحث مالی این پروژه، اینکه تا الان سرمایه مصوب هزینه شده است، راهکار شما برای تامین مالی تا تکمیل نهایی طرح چیست؟
در وهله اول این را بگویم که بنده حدود یک ماه است که به این مسئولیت گمارده شده ام، اما در عین حال برای این که این بار سنگین به مقصد برسد، باید به گونه ای مسائل مالی آن حل شود. هرچه عمر یک پروژه و پیچیدگی های آن بیشتر باشد، ناشناختگی های آن هم بیشتر است، دوستان ما درگذشته با حسن نیت فکر می کردند با مبالغی حدود ۱,۲ میلیارد دلار در ابتدا، ۲ میلیارد و اندی در برآورد بعدی و ۴ میلیارد دلار در مرحله کنونی، این پروژه به اتمام خواهد رسید. اما به هر دلیلی، پروژه طولانی شد؛ بنابراین مانند هر پروژه طولانی دیگر، بخشی از بودجه مصوب آن بصورت غیر متعارف برای هزینه های غیر مستقیم ( حقوق نگهبان، هزینه غذا و ...) صرف شد، بدون اینکه در اجرای اصل پروژه پیشرفتی حاصل شود.
از نظر شما علت اصلی برآوردهای غلط و یا طولانی شدن زمان اجرای پروژه چه بوده است؟
ما در کشورمان هنوز به نحو اصولی و مطلوب، مدیریت هزینه و پروژه نداریم، این به علاوه وقوع تحریم ها، تعدد مدیریت ها، سلایق مختلف و ... باعث شد که کار بهره برداری از این پالایشگاه بسیار طولانی شده و به اینجا برسد، اما آنچه که در حال حاضر واقعیت دارد این است که پروژه نیاز به بودجه دارد. به هرحال افق دید من روشن است و به زودی می توانم بطور دقیق و یا با خطای کم بگویم که بازه زمانی راه اندازی فازهای دو و سه این پروژه چه موقع خواهد بود.
با همه این صحبت ها آیا روال اینگونه نیست که سهامداران تامین مالی طرح را بر عهده بگیرند؟
بطور طبیعی روال این است که سهامداران تامین مالی پروژه را انجام دهند، این مورد درباره طرح های کوچک شدنی است، وقتی که درباره یک پروژه ۵ میلیارد دلاری صحبت می کنیم مسئله فرق می کند و کمی گسترده تر می شود. زمانی هست که یک بودجه مصوب وجود دارد و به سهامداران می گوییم سهم تان را بپردازید، اما در حال حاضر بودجه های مصوب هزینه شده و به هر دلیلی به تامین مجدد نقدینگی اضافه بر سقف تعیین شده، نیاز است؛ بنابراین باید دنبال راه حل مناسب باشیم و سازوکاری برای آن تعریف کنیم. در حالت عادی که بودجه مصوب یک طرح تمام می شود و نیاز به پول همچنان وجود دارد، مجموعه های سهامی افزایش سهام می دهند، اما اجرای این روش به دلیل وجود نهادهای مختلف همانند شستا، صندوق بازنشستگی نفت و ... ما را وارد یک چرخه بوروکراتیک می کند. راهکار بعدی تامین نقدینگی نیز فروش محصولات است. در هر صورت به دلیل ضرورت انتخاب راه حل مطمئن و عملی، ممکن است تامین مالی با یک وقفه کوتاه مواجه شود، البته به تازگی مبالغی نیز از سوی سهامداران کمک شده است.
آیا کمکهای دیگری هم در راه است؟
انصافا تاکنون وزیر نفت هر کمکی توانسته، انجام داده است، ما کاملا متوجهیم که همه می خواهند کمک کنند، البته تنگناهایی هم وجود دارد. خوشبختانه همه متفق القول هستند که این پروژه کاملا اولویت دار است و مسائل مالی آن باید حل شود. حتی بانکهای داخلی آماده بودند که برای ما ال سی باز کنند، خریدار هم هست، خود من در روزهای اخیر من با ۴ گروه خریدار مختلف نشست داشتم. نکته خیلی مهم این هست که پالایشگاه ستاره خلیج فارس، پالایشگاهی نیست که بخواهیم صرفا به دخل و خرج آن نگاه کنیم، این پروژه به نوعی حیثیتی محسوب می شود، ما چطور برای مسائل رفاهی در کشور دو دوتا ۴ تا نمیکنیم، در ایجاد پالایشگاهی همانند ستاره هم باید همین رویکرد را داشته باشیم، نباید ذره بین دست گرفت که چقدر تولید شد، چرا شد و ... آیا در سالهای گذشته خوب بود که میعانات گازی کشور را نمی خریدند، امکان ذخیره وجود نداشت، واردات بنزین هم امکانپذیر نبود، و نتیجه اش داستان هایی شد که اتفاق افتاد! اینکه مجبور بودیم برای اینکه نیاز کشور برطرف شود به سختی از کشورهای دست چندم بنزین وارد کنیم و یا داستان مربوط به بنزین پتروشیمی ها ...
نوبت به صحبت درباره تجهیز ادوات و خرید کالا در این پروژه می رسد، آیا تمام کالاهای مورد نیاز این پروژه کاملا خریداری شده است؟
تاکنون از هر مسئولی این سوال را پرسیده باشید، حتما گفته اند، بله، اما جواب من خیر است. اگر بخواهیم بنابر آمار موجود صحبت کنیم، صحبت بقیه درست است، اما از نظر من تا زمانی که پروژه کاملا راه اندازی نشود همیشه با کمبودهایی (shortage) روبرو خواهیم بود. در واقع تا آخرین لحظه ای که تحویل انجام می شود این کمبودها وجود دارد.
پیشنهاد شما برای اینکه این اتفاق کمرنگ تر جلوه کند، چیست؟
یکی دیگر از کارهای مهم که از وقتی بنده به این پروژه وارد شده ام، انجام داده ام، ممیزی تجهیزات بوده است، زیرا از نظر من کمبود داشتن مهم نیست، بلکه بد موقع متوجه شدن آن خوب نیست. "مثلا در دقیقه نود همه چیز آماده است، یک لحظه متوجه می شوی که یک قطعه نیست، حال یا در گذشته ممیزی نشده و یا قطعه در زمان نصب با مشکل مواجه می شود. بنابراین من هم مانند بقیه مسئولان معتقدم بطور تئوریک کالاهای پروژه خریداری شده، اما لزوما اینطور نیست که تا لحظه آخر هیچ احتیاجی به هیچ کالایی نداشته باشیم.
گاهی شنیده می شود که کالای مورد نیاز این طرح به رغم پرداخت بهای آن، به دلیل تحریم ها وارد کشور نشد، و در اقدامی مجدد، کالاها به کشور چین سفارش داده شد، آیا همینطور است؟
از اوایل دهه ۸۰ شرکتهای مهم تامین قطعات شروع به رفتن کردند، ایران برای پروژه های نفتی خود به زیمنس آلمان سفارش کالا داد، اما این گزینه هم بعدها بلاک شد. کاری نمیشد کرد، دعاوی با زیمنس بر جای خود باقی ماند و برای اینکه طرح متوقف نشود سفارش کالا به کشور چین داده شد، البته هم اکنون که تحریم ها برداشته شده است، زیمنس خواسته است که کالاها را ارسال کند. بنابراین هم اکنون در برخی طرحها مثل پالایشگاه ستاره خلیج فارس ممکن است به عنوان مثال برای یک واحد دو ردیف کمپرسور مختلف وجود داشته باشد.
این مشکلی ایجاد نمی کند؟
وجود چندین تجهیز در حالت عادی بد نیست اما اینکه برای یک ردیف خاص از دو یا سه برند مختلف کمپرسور خریداری شده، کار هماهنگی و کنترل آن را با مشکل جدی مواجه خواهد کرد.
آقای مهندس با توجه به اینکه صحبتها راجع به فاز یک، محصولات و زمان بهره برداری کامل آن به اتمام رسید، می خواهم پیش بینی شما را درباره راه اندازی فاز دو و سه این پروژه بدانم؟
استراتژی فعلی ما این است که راه اندازی سه فاز پالایشگاه راهمزمان پیش نبریم، اما هرچقدر که می توانیم محصول بیشتر تولید و درآمد زایی کنیم. به همین منظور در حال حاضر تکمیل فاز یک مهم است و در مرحله بعدی و به موازات یکدیگر، فاز دوم و سوم مد نظر است. فاز دوم دارای ۷۲ درصد پیشرفت است که بعد از تکمیل فاز اول وارد مدار خواهد شد.
آیا از تیمی که هم اکنون با آنها کار می کنید به عنوان مثال شرکت راه انداز، پیمانکار، سهامداران و ... رضایت دارید؟
راه انداز فاز اول پروژه، شرکت اُیکو، یکی از زیرمجموعه های اویک است که واحدهای این پالایشگاه را با فهرستی از نواقص تحویل گرفته است. همانطور که می دانیم ملازمه حصول به تولید مستمر و پایدار، رفع نواقص است، بنابراین ما در فاز یک عمدتا مشعول رفع پانچ هستیم.
اما فاز دوم به عملیات ساختمانی متعارف نیاز دارد و هنوز مانده که تحویل راه انداز بدهیم.
این امکان وجود دارد که برای فازهای بعدی به جای شرکت فعلی از همکاری سایر شرکتها استفاده شود؟
خیر. منطقا چنین کاری نباید کرد، زیرا این شرکت مدتها در فاز یک کار کرده است، نقاط قوت و ضعف را آموخته، نیروهای شرکت تجربه کسب کرده اند و اصولا منطقی نیست که یک شرکت دیگر جایگزین آن شده و همین سعی و خطا را انجام دهد. شرکتهایی از این دست، از دل عملیات نفتی که سالها در کشور انجام شده است، زاده شده اند. ایکو هم در همین فاز راه اندازی، آموزش دیده است و هم اکنون با ما قرارداد دارد، وابسته به نفت است و از نیروهای توانمند، جوان و آموزش دیده تشکیل شده است. البته ایکو هنوز به فاز دو وارد نشده و زمانی که کارهای ساختمانی و پایپنگ، نصب ابزاردقیق، کنترل های نهایی و .... انجام شود این شرکت وارد مرحله راه اندازی خواهد شد.
نظر شما درباره همکاری با پیمانکار پروژه (قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا) چیست؟
ارتباط خوبی با قرارگاه داریم,۱۱ سال این از این پروژه گذشته است، در حال حاضر مهم این است که ما چه آموخته ایم و همان آموخته ها و شیوه های صحیح را پیاده کنیم. از نظر من برای تیم فعلی چیزی جز اعتبار شغلی مهم نیست، آبرو مسئله ساده ای نیست که به راحتی از دست برود، قرارگاه خاتم پیمانکار مادر است و اگر ایرادی داشته باشد می تواند اصلاح کند. به اعتقاد من مدیریت فعلی قرارگاه خاتم (پیمانکار) دو ویژگی بارز دارد، یکی صداقت و دوم تمایل جدی و قاطع به إتمام هرچه سریعتر این پروژه آنهم به نحو احسن. بنده با سردار عبدالهی نشست های بسیار خوبی داشتم، ایشان تاکید می کرد که شما نمی دانید ما چقدر علاقمندیم این پروژه به اتمام برسد. این دو پارامتر را اضافه کنید به اراده وجودی ما که بر همین است که هرچه سریعتر این پروژه به سرانجام برسد.متاسفانه در کشور ما اینگونه است که وقتی با مشکلی مواجه می شویم، ناله می کنیم، گردن یکدیگر می اندازیم اما کسی نیست که بگوید حالا باید چه کرد که این مشکل حل شود. به هرحال ما با کسی تعارف نداریم، هرکس کار کند می ماند و هرکس که کار نکند کنار می رود به همین شکل هم با قرارگاه بسته ایم و خدا را شکر در این یک ماه نشان داده اند که کاملا هماهنگ هستند.
