با تأسيس شركت بهينه‌سازي مصرف سوخت در سال ۱۳۷۹، فعاليت‌هاي استانداردسازي و مديريت مصرف انرژي در بخش‌هاي مختلف مصرف‌كننده انرژي از جمله صنعت، شتاب بيشتري گرفته و وارد مرحله‌ي تازه‌اي گرديده است. هم‌زمان با اين اقدامات، حساسيت صاحبان صنايع به امر انرژي نيز اين اميد را تقويت مي‌كند كه در آينده‌اي نزديك، مديريت مصرف انرژي در صنايع كشور، جايگاه اصلي خود را بيابد. عواملي از جمله محدوديت منابع فسيلي، رشد بالاي مصرف سالانه انواع حامل‌هاي انرژي در ايران، عدم كارايي فني و اقتصادي مصرف انرژي و مشكلات مرتبط با محيط زيست ناشي از مصرف غيرمنطقي و ناكاراي سوخت موجب گرديده است مديريت مصرف و بهره‌وري انرژي در صنايع به يك ضرورت تبديل گردد.

مأموريت صنعت

اعمال مديريت تقاضاي انرژي ، اجراي سياست‌ها ، تدوين معيارها ، استانداردها و دستورالعمل‌هاي مرتبط با بهينه‌سازي انرژي در بخش صنعت

سياست‌هاي اجرايي بهينه‌سازي انرژي در بخش صنعت        

• تدوين استانداردها و معيارهاي مصرف انرژي
• مميزي انرژي به‌منظور شناسايي پتانسيل‌هاي صرفه‌جويي و راهكارهاي اجرايي آن در واحد‌هاي صنعتي
• كمك به اجراي طرح‌هاي صرفه‌جويي و افزايش بازده انرژي در صنايع
• مساعدت در تدوين قوانين و مقررات مصرف منطقي حامل‌هاي انرژي هيدروكربني و تجديد پذير
• مساعدت در تدوين قوانين و مقررات نحوه استفاده از حامل هاي انرژي با هدف مراعات استاندارد‌ها
• مساعدت در تدوين قوانين و مقررات مديريت مصرف انرژي
• مساعدت در تدوين قوانين و مقررات حمايت از شركت‌هاي خدمات انرژي (ESCOs)
• آموزش نيروي انساني به‌منظور ايجاد تشكيلات مناسب مديريت انرژي در صنايع
• اعمال مديريت انرژي به‌منظور كنترل دائمي و پايدار مصرف انرژي در واحدهاي صنعتي
• ايجاد سيستم اطلاع‌رساني و بانك اطلاعات انرژي و اشتراك‌گذاري دانش بهينه‌سازي انرژي در صنعت
• نوآوري و توسعه فن‌آوري‌هاي صرفه‌جويي انرژي
• تبليغ و ترويج به منظور گسترش فرهنگ بهينه‌سازي مصرف سوخت در صنعت

اولويت‌هاي جاري مديريت صنعت

• تعريف ، تصويب و اجراي طرحهاي ماده 12 قانون رفع موانع توليد ( شامل طرحهاي بهينه سازي مصرف انرژي يا توسعه انرژيهاي جايگزين در چاههاي كشاورزي و مرغداري‌ها ، طرحهاي بهينه سازي مصرف انرژي در صنايع نفت ، گاز و پتروشيمي )
• اجرايي نمودن ماده 26 قانون 1770 ( اخذ جرائم جهت اجراي طرح‌هاي بهينه‌سازي در صنعت )
• استفاده از تسهيلات ماده 14 قانون 1770 ( يارانه سود تسهيلات جهت اجراي طرح‌هاي بهينه‌سازي مصرف سوخت نظير بازيافت تلفات حرارتي ، كاهش فلر و ... )
• پيگيري جهت اجرايي شدن موارد مربوط به قانون 1770 ( مواد 16 ، 25 ، 28 ، 29 ، 45 ، 46 ، 51 ، 52 و 57 )
• تدوين ، بازنگري و اصلاح استانداردهاي مصرف انرژي با همكاري سازمان استاندارد و ساير دستگاههاي دولتي
• توسعه همكاريهاي بين‌المللي جهت اجراي طرح‌هاي بهينه‌سازي مصرف انرژي در بخش صنعت ( نظير پروژه بهينه‌سازي مصرف انرژي در پنج صنعت كليدي كشور توسط يونيدو و ... )

مصرف انرژي بخش صنعت و كشاورزي

بر اساس آخرين آمار و ارقام ارائه شده در ترازنامه هيدروكربوري سال ۱۳۹2 ، مصرف انرژي نهايي در بخش صنعت 301.63 ميليون بشكه معادل نفت خام بوده است كه سهم 24.34 % از كل مصرف انرژي نهايي را دارا مي‌باشد. اين رقم نسبت به سال قبل با رشد كاهشي 2.2 درصدي روبرو بوده است.

با توسعه شبكه گازرساني، سهم گاز طبيعي در كل مصرف انرژي نهايي اين بخش كه در سال 1382 بالغ بر 56.9 درصد بوده ، در سال 1392 علي‌رغم كمبود گاز به 72.3 درصد افزايش يافته و به ازاي آن ، سهم فرآورده‌هاي نفتي از حدود 31.65 درصد در سال 1382 به 11.9 درصد مصرف نهايي در سال 1392 كاهش يافته است كه نمايانگر جايگزيني مطلوب فرآورده‌هاي نفتي با گاز طبيعي در دوره زماني ياد شده است.

مصرف بخش كشاورزي نيز كه عمدتاً در سالهاي گذشته شامل نفت گاز و برق بوده است با سهم 3.97 درصد از كل مصرف انرژي نهايي به ميزان 49.19 ميليون بشكه معادل نفت خام مي‌باشد كه نسبت به سال قبل 4.15 درصد افزايش يافته كه اين افزايش بيشتر مربوط به مصارف برق و اندكي گاز مي‌باشد.

سهم بخش هاي صنعت و كشاورزي در مصرف انرژي نهايی

• سهم حامل‌ها در تأمين انرژي بخش صنعت

سهم حامل‌ها در تأمين انرژي بخش كشاورزي

فعاليت‌هاي مديريت صنعت تاكنون

مديريت بهينه سازي انرژي در بخش صنعت در سالهاي اخير با همت كارشناسان و بهره‌گيري از مشاوران مجرب به تدوين استاندارد و معيار مصرف انرژي در بيش از 50 محصول با فرآيندهاي توليدي انرژي‌بر پرداخته است كه اين صنايع به شرح ذيل مي‌باشند:

• صنايع نفت، گاز و پتروشيمي (پالايشگاههاي نفت، پالايشگاههاي گاز، تلمبه‌خانه‌ها و خطوط انتقال نفت، ايستگاههاي تقويت فشار و خطوط انتقال گاز، 5 محصول پتروشيمي و معيار 15 محصول پليمري و غير‌پليمري، روغن و گريس)
• صنايع بالادستي نفت و گاز (واحدهاي نمك‌زدايي نفت‌خام، واحدهاي گاز مايع)
• صنايع كاني‌ و غير فلزي (آجر، كاشي و سراميك، سيمان، گچ و آهك، شيشه و جام)
• صنايع فلزي (آهن و فولاد، آلومينيوم، سرب و روي)
• تجهيزات و تأسيسات احتراقي (گرمكن‌هاي صنعتي گاز سوز و سوخت مايع، ديگهاي بخار صنعتي و واحدهاي يوتيليتي)
• صنايع غذايي و كشاورزي (قند و شكر، روغن نباتي، كمپوت و كنسرو ، كنسانتره ، آبميوه و صنايع لبني، چوب و كاغذ، واحدهاي گلخانه‌اي و مرغداري‌هاي كشور)
• ساير صنايع (نساجي، تاير و تيوب)

بازنگري تعدادي از استانداردهاي تدوين يافته نيز، پس از گذشت يك دوره اجرايي استاندارد و دريافت بازخورد از صنايع مربوطه انجام يافته است از آن جمله:

• بازنگري استاندارد مصرف انرژي در صنايع انرژي بر كاني غيرفلزي (سيمان، شيشه، گچ و آهك)
• بازنگري استاندارد مصرف انرژي در صنايع لبني، صنايع قند و شكر و روغن نباتي
• بازنگري استاندارد مصرف انرژي در صنايع تاير و تيوب
• بازنگري استاندارد مصرف انرژي در صنايع چوب و كاغذ
• بازنگري استاندارد مصرف انرژي در صنايع توليدي روغن موتور

 از ديگر فعاليت‌هاي انجام يافته مطالعات امكان‌سنجي توليد همزمان سرما، گرما و توان در نيروگاه پايانه خارك، سيمان اروميه، پژوهشكده انرژي دانشگاه شريف، حرم مطهر امام رضا (ع) و شهرك پرند و اجراي طرح پايلوت توليد همزمان گرما، سرما و توان (‍‍‍‍CCHP) در دانشگاه كاشان مي‌باشد.

در سالهاي اخير مميزي انرژي و تهيه ساختار واحد بهينه سازي مصرف انرژي و استقرار سيستم مديريت انرژي EnMS در گروههاي مختلف صنعتي كشور انجام پذيرفته است از آن جمله مي‌توان كارخانه‌هاي شيشه، آجر، سيمان، نساجي، كاغذسازي و چندين كارخانه مواد شيميايي را نام برد.

از ديگر فعاليتهاي انجام شده، بهينه سازي و اتوماسيون مشعل كوره‌هاي پخت سراميك، ساخت و توليد دستگاههاي گرمايشي صنعتي با راندمان بالا، مميزي انرژي الكتريكي و گرمايي و ارائه راهكار‌هاي ارتقاء مصرف انرژي بخش‌هاي عرضه و تقاضا در منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس و انجام چندين طرح مطالعاتي كاهش مصرف انرژي در فرآيندهاي به شدت انرژي‌بر با استفاده از آناليز پينچ و انتگراسيون حرارتي مي‌باشد.

در اين مديريت طراحي و ساخت موتور ديزل سنگين دوگانه‌سوز V-12 (طرحD-87) با هدف تأمين موتورهاي ديزل سنگين مورد نياز کشور، دستيابي به دانش فني طراحي و ساخت موتورهاي ديزل سنگين بر اساس استانداردهاي بين‌المللي و دستيابي به دانش فني استفاده از سوخت‌هاي جايگزين نيز انجام شده است.

مديريت بهينه سازي انرژي در بخش صنعت در زمينه آموزش، اطلاع رساني و تحقيق و توسعه نيز گامهاي مؤثري برداشته است كه از آن جمله مي‌توان برگزاري دوره‌هاي آموزشي تخصصي بهينه‌سازي انرژي در شاخه‌هاي مختلف صنعتي، تهيه كتابچه راهنماي اندازه‌گيري و مميزي انرژي را نام برد.

فعاليت‌هاي جاري مديريت صنعت

• ماده 12 قانون رفع موانع توليد

طرح‌هاي بهينه‌سازي و افزايش كارآيي مصرف انرژي اين مديريت كه اجراي آنها در قالب ماده 12 قانون رفع موانع توليد رقابت پذير و ارتقاي نظام مالي كشور پيگيري مي‌گردد به شرح زير مي‌باشد:

• پروژه برق‌دار كردن چاههاي كشاورزي^* (مصوبه شوراي اقتصاد اخذ گرديده و پروژه در مراحل اجرايي قرار گرفته است)
• طرح كاهش مصرف انرژي در واحدهاي مرغ گوشتي كشور (بسته پيشنهادي به منظور تصويب شوراي اقتصاد تهيه گرديده است)
• طرح افزايش كارايي مصرف انرژي در مجموعه‌هاي پالايشي و صنايع بالادستي نفت، گاز و پتروشيمي، خطوط لوله نفت خام (در مرحله تهيه بسته پيشنهادي مي‌باشد)

*   در حال حاضر بر اساس آمار ارائه شده از سوي شركت مديريت منابع آب ايران حدود 219 هزار حلقه چاه كشاورزي ديزلي داراي پروانه بهره‌برداري معتبر در كشور وجود دارد كه از سوخت نفت گاز براي تأمين انرژي پمپ‌هاي آب استفاده مي نمايند. با توجه به اينكه دولت ساليانه هزينه زيادي بابت يارانه سوخت تحويلي به كشاورزان پرداخت مي‌نمايد و كشاورزان براي بهره برداري از چاههاي ديزلي مشقت‌هاي زيادي تحمل مي‌نمايند، طرح برقدار كردن چاههاي كشاورزي از محل بند "ق" تبصره 2 قانون بودجه سال 1393 كل كشور به تصويب شوراي محترم اقتصاد رسيد و در قالب ماده 12 قانون رفع موانع توليد رقابت پذير در سال 1394 اصلاح و تنفيذ گرديد.

در اين طرح سرمايه‌گذاران عامل صرفه‌جويي، با سرمايه‌گذاري بر روي چاههاي كشاورزي ديزلي داراي پروانه بهره برداري معتبر، نسبت به برق دار كردن آنها از چهار روش استفاده از انرژي‌هاي تجديد‌پذير (انرژي خورشيد و انرژي باد)، شبكه سراسري برق و ژنراتورهاي گازسوز اقدام مي نمايند و از محل صرفه جويي سوخت تحقق يافته به مدت 5 سال،‌ يارانه صرفه جويي سوخت دريافت مي‌نمايند. مسئوليت معرفي چاه‌هاي كشاورزي و اولويت بندي مناطق مربوطه طبق مصوبه شوراي محترم اقتصاد برعهده وزارت نيرو و با همكاري وزارت جهاد كشاورزي مي باشد.

همچنين استفاده از كنتور هوشمند و الكتروپمپ شناور با توجه به بازدهي بالاي اين نوع پمپ ها الزامي است و مجريان طرح موظف يه رعايت استانداردهاي مورد تأييد وزارت نفت و نيرو براي تجهيزات به كارگرفته شده مي باشند.

• ماده 26 قانون اصلاح الگوي مصرف

بر اساس ماده 26 قانون اصلاح الگوي مصرف انرژي، واحدهاي صنعتي در صورت عدم رعايت معيارها و مشخصات فني و استانداردهاي مصرف انرژي با تشخيص وزارتخانه‌هاي نفت، نيرو و صنايع، معادن و تجارت، از سال شروع اصلاح الگوي مصرف براساس شرايط اقليمي و فني به صورت درصدي از قيمت فروش حامل‌هاي انرژي جريمه خواهند شد. وجوه اخذ شده به حساب درآمد عمومي نزد خزانه‌داري كل كشور واريز شده و در اجراي راهكارهاي بهينه سازي بخش صنعت موضوع اين قانون هزينه خواهد شد.

آيين‌نامه مربوطه جهت اخذ جريمه‌ها و نحوه مصرف آن در چهارچوب قانون هدفمندكردن يارانه‌ها و قانون بودجه سالانه به تصويب هيأت وزيران مي‌رسد. براي اجرايي نمودن ماده قانون مذكور اولين آيين نامه اجرايي با تصويب هيأت دولت به تاريخ  18/08/1392 در روزنامه رسمي چاپ شد كه با كاربردي شدن اين ماده قانوني و نياز به انجام برخي اصلاحات پس از ويرايش و تصويب مجدد هيأت دولت در تاريخ 08/10/1393 به ذينفعان ابلاغ گرديد.

از جانب معاونت برنامه‌ريزي و نظارت بر منابع هيدروكربوري وزارت نفت - مدير كل برنامه‌ريزي انرژي- شركت بهينه سازي مصرف سوخت به عنوان مسئول كارگروه اجراي اين ماده قانوني معرفي شد كه با برگزاري جلسات منظم و حضور نمايندگان وزارت نفت، شركت ملي گاز و شركت ملي پالايش و پخش فرآورده هاي نفتي، دستورالعمل تهيه شده اجراي جرائم ماده 26 قانون اصلاح الگوي مصرف انرژي، بررسي و نهايي شد.

شركت بهينه‌سازي تاكنون بر اساس گزارشات بازرسي دريافتي از سازمان ملي استاندارد ايران نسبت به اعمال جرائم مربوط به سال 1393 برخي واحدهاي صنعتي مشمول در چهار صنعت تاير و تيوب، كاشي و سراميك، گچ و اوراق فشرده چوبي با وضعيت عدم انطباق بر معيارهاي مصرف انرژي، اقدام نموده است.

• تدوين/ بازنگري استاندارد مصرف انرژي

اقدامات جاري و يا در حال اجراي اين مديريت در خصوص تدوين استاندارد و بازنگري استاندارد مصرف انرژي در برخي صنايع در سال 1395 به شرح زير مي‌باشد:

• تدوين استاندارد مصرف انرژي در صنعت مس
• تدوين استاندارد مصرف انرژي در توربين ها
• تدوين استاندارد مصرف انرژي در واحدهاي جديدالاحداث MTP، GTP و اتيلن گلايكول
• بازنگري استاندارد مصرف انرژي در فرايندهاي آروماتيك، الفين ، مواد پلاستيكي و لاستيك مصنوعي
• بازنگري استاندارد مصرف انرژي در صنايع قند و شكر
• بازنگري استاندارد مصرف انرژي در گلخانه‌ها